Тăва чĕлхи

Тăва чĕлхи
Тăван ячĕ:	Тыва дыл
Патшалăхсем:	РФ, Монголи, Китай
Регионсем:	Тăва
Официаллă статус:	Тăва
Классификаци
Категори:	Еврази чĕлхисем
	Алтай чĕлхисем (тавлашуллă) Тĕрĕк турачĕ Саян группи
Çырулăх:	тăва çырулăхĕ)
Чĕлхе кочĕсем
ISO 639-1:	—
ISO 639-2:	tyv
ISO 639-3:	tyv
	Çавăн пекех пăхăр: Проект:Лингвистика

Тăва чĕлхи (тыв. тыва дыл) — тăва халăхĕн чĕлхи.^[1]

Код: тув, tyv (ISO 639).

Уйрăмлăхĕсем

Вăрăм уçă сасăллă.

Лексикăра монгол чĕлхин сĕмĕ сисĕнет.

Литературный язык

XX ĕмĕрте тыва чĕлхипе ĕçленĕ авторсем:

Арапчор Алексей Дугерович (1924)
Артык Ховалыг Хом-Оттуковна (1951)
Даржай Александр Александрович (1944)
Донгак Эдуард Люндупович (1941)
Монгуш Доржу Баянович (1939—1992)
Олчей-оол Монгуш Кунгаевич (1934—1996)
Ооржак Маннай Намзыраевич (1892—1968)
Ооржак Чанчы-Хоо Чапаажыкович (1895—1962)
Саган-оол Олег Карламович (1913—1971)
Серен-оол Владимир Седипович (1942—1994)
Сувакпит Олег Одербеевич (1926)
Сюрюн-оол Салим Сазыгович (1924—1995)
Танова Екатерина Дуктуг-ооловна (1930)
Тока Салчак Калбакхорекович (Кол Тыыкы) (1901—1973)
Тюлюш Баазанай Халдааевич (1890—1951)
Ховенмей Байкара Дамчаевич (1915—1972)
Чадамба Леонид Борандаевич (1918—1987)
Черлиг-оол Куулар Чашпынмаевич (1940)

Асăрхавсем

^ Ethnologue

Литература

Сат Ш. Ч. . — Наука. — 532 с. — 6200 экз. (в пер.)
Исхаков Ф. Г., Пальмбах А. А. . — М.: Издательство восточной литературы. — 472 с. (куç.)
Татаринцев Б. И. . — Çĕн Çĕпĕр: Наука. — Т. 1 - 4 (5-й том готовится). — ISBN 5-02-032303-9. (куç.)

Каçăсем

English-Tuvan, Tuvan-English online talking dictionary
Самоучитель тувинского языка «Поговорим по-тувински» 2013 ҫулхи Ҫӗртме уйӑхӗн 22-мӗшӗнче архивланӑ. Шаблон:Deadlink. Каадыр-оол Бичелдей
Tuvan language and folklore materials
TyvaWiki Language Articles
Ethnologue: Tuvin
О кек-мончакском языке 2008 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 23-мӗшӗнче архивланӑ. Шаблон:Deadlink

Шаблон:Раççей патшалăх чĕлхисем

Ку тĕнче чĕлхисен пĕрри пирки вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр.

[1] Ethnologue

[1]

п • с • т Тĕрĕк чĕлхисем, чĕлхевĕсем, диалекчĕсем, калаçăвĕсем
пратĕрĕк †
Пăлхар ушкăнĕ	пулхар † \| Авалхи тĕрĕк	авалхи кăркăс (енисей-кăркăс) † \| орхон-енисей (ватă тĕрĕк) \| уйгур рунă (орхон-уйгур) †

Туçи алтай (вар-хĕвелтухăç) ушкăнĕ¹	кăркăс-кăпчак³: çурçĕр кăркăс, ферган-кăпчак (†), кăнтăр кăркăс), кăнтăр алтай (диал.: хăй алтай (ойрот), теленгит, телеут) \| çурçĕр алтай¹: шор челхин кондом диалекчĕ², чулăм челхин анат чулăм диалекчĕ², çурçĕр алтай (диал.: кумандă, челкан) \| тапалар³

Карлук ушкăнĕ	карлук-уйгур: авалхи уйгур †, карахан (карахан-уйгур) †, халаджа (аргу)¹ \| карлук-хорезм: литература çыруллă ватă чĕлхесем — хорезм-тĕрĕк †, тĕрĕк чĕлхи †, хальхи — или-тĕрĕк, лобнор ‡¹, хотан², хотон (†) ‡¹, кăнтăр кăркăс — карлук диалекчĕсем²

Кăпчак ушкăнĕ	нухай-кăпчак: алабуга-нухай², аçтăрхан-нухай², крым тутар чĕлхин çеçенхир диалекчĕ, узбек-нухай (узбек чĕлхин кăпчак диалекчĕсем) ‡², ферган-кăпчак — нухай-кăпчак диалекчĕсем², кăнтăр кăркăс — нухай-кăпчак диалекчĕсем², юртă-нухай² \| атăл-кăпчак: çĕпĕр-тутар, мишер) \| половец-кăпчак: авалхи половец †, караим крым тутар¹ (крым диалекчĕ², крым тутар чĕлхин вăтам диалекчĕ, кумăк), мамлюк-кăпчак †

Огуз ушкăнĕ	авалхи огуз † \| печенег †¹ \| салар \| çурçĕр узбек (икан-карабулак) \| хăй огуз: диалектсем) \| айналлу² \| афшар² \| балкан-гагауз \| кашкай² \| салчук² \| сири-туркмен² \| сонкор-тĕрĕк \| кипр) \| трухмен) \| хорасан-тĕрĕк (диал.: боджнурди) \| хорезм (ӳспек чĕлхин огуз диалекчĕсем)² \| цалк² \| крым тутар чĕлхин кăнтăр çыранĕн диалекчĕ

Саян (тобас) ушкăнĕ	çеçенхир: кёк-мончак (диал.: мончак, цэнгэл), тăва \| тайга: тухăç тăва, сойот-цатан (диал.: сойот, урянхай, цатан), Хакас (кăркăс) ушкăнĕ	сарăк-югур (хара-йогур) \| фуюй-кăркăс \| хакас-алтай: шор чĕлхин мрас диалекчĕ², чулăм чĕлхин вăтам калаçăвĕ², Якут ушкăнĕ	ака теекен \| о-теекен, çав шутра долган², якут литератури

Çырулăх	орхон-ениçей рунисем \| яналиф
Асăрхавсем: ¹ чĕлхе е чĕлхе ушкăнĕн классификацийĕ тавлашуллă, чĕлхе ушкăнĕ гипотезăллă (Терĕк чĕлхисен классификацийĕ пăхăр); ² «чĕлхе» термина уса курни йăнăш («чĕлхе е диалект» проблема пăхăр); ³ кăпчак, пулас; † çухалнă чĕлхесем, пулас; ‡ хутăш чĕлхесем