Балхаш (кӳлĕ)

Балхаш казах. Балқаш
Патшалăх	Казахстан Казахстан
Регионсем	Алма Ата облаçĕ, Жамбыл облаçĕ, Караганда облаçĕ
Район	Алма Ата облаçĕ/Жамбыл облаçĕ/Караганда облаçĕ
Тинĕс шайĕнчи çӳллĕшĕ	340 м
Калăпăш	16,4 пин. км
Калăпăш	16,4 пин. км³
Çыран хĕрри тăршшĕ	2385 км
Чи пысăк тарăнăш	26 м
Вăтам тарăнăш	5,8 м
Тăрăлăх	1-5,5 м
Шыв пухăмĕн лаптăкĕ	413 000 км²

Балхаш — тĕнчери чи калăплисенчен пĕри, ниçта та юхса тухман, тухăç Балхаш-Алаколь котловина çĕрĕнче вырнаçнă. Аксу, Лепсы, Аягуз юханшыв юхса кĕрет, юхса тухать. Кӳлĕ лаптăкĕ 16,4 пин. км².

Пĕрлехи хыпарсем

• Тинĕс шайĕнчен çӳллĕшĕ — 340 м (улшăнуллă)
• Лаптăкĕ 17—22 пин çм², тăсăлăвĕ — 605 çм, анлăшĕ — 9-19 çм тухăç пайĕнче, 74 çм анăçĕнче
• Шыв калăпăшĕ — 112 çм³. Шыв-çĕр лаптăкĕ —501 пин çм² яхăн
• Чи тарăнăшĕ — 26 м.

3 çм анлăшлĕ кӳлмек Балхаша икĕ тĕрлĕ пая уйăрать: Анăç пайĕ тарăн маар, шывĕ тăварсăр, Тухăç пайĕ — тарăн, чылай тăварлă (3,5 - 6 г/л).

Балхашăн анăçне пысăк шыв Каратал, Аксу, Лепсы, Аягуз пĕчĕк шывсем тата урăххисем те юхса кĕреççĕ. Кӳлĕн тухăç шывĕ тăварлă.

Çыран йĕрĕ кукăранчăклă. Хăйĕн çыранĕ нумай кӳлмекбухтăсемпе таткаланса пĕтнĕ. Утрав йышĕ сахал, чи мăннисем — Басаралпа Тасарал.

Климат

Кӳлĕ таврашĕнче климат пушхирти евĕр.

Утă уйăхĕнчи вăтам температура 24 °C яхăн, кăрлачри —8°С яхăн. Çул хушшинчи вăтам нӳрĕклĕх — 120 мм. Сывлăшăн вăтам нӳрĕкĕ: 55—60 %. Çилĕн çул тăршипе вăтам хăвăртлăхĕ 4,5—4,8 м/çек яхăн. Шывăн çийĕнчи температури раштавра 0 °C утăра 28 °C, тарăн çĕрте сахал улшăнуллă — 3,3 °C ытла мар. Кӳлĕ çулсерен пăрпа витĕнет, пăр яланхилле чӳкпе пуш хушшинче тăрать.

Юхăмĕсем çиллĕ, анăç пайĕнче пĕрмаях çавраллă.

Вуламалли

• Домрачев П. Ф., Балхаш и Прибалхашье, Алма-Ата, Мускав, 1935;
• Сапожников Д. Г., Современные осадки и геология озера Балхаш, Мускав, 1951;
• Тарасов М. Н., Гидрохимия озера Балхаш, Мускав, 1961.

Каçăсем

• Мăн совет энциклопедийĕ
• Брокгаузпа Ефронăн энциклопеди сăмахсарĕ( ӗҫлемен каҫӑ)

Çавăн пекех

• Балхаш (хула)
• Балхаш ту-металлурги комбиначĕ
• Бектау-Ата
• Сарăшакан
• Коржин утрав

Вуламалли

• Балхаш е Балкаш // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — 1890—1907.
• Мариковский, П. И. . — Алматы. — 295 с.
• Мариковский, П. И. . — М.: Мысль. — 238 с. — ISBN 5-244-00563-4.
• Остроумова, Л.П., Шапов, А.П. . — СПб.: Гидрометеоиздат. — 269 с. — ISBN 5-286-01135-7.
• Романова С. М., Казангапова, Н. Б. . — Алматы: Добровол. о-во инвалидов войны в Афганистане - Братство. — 175 с. — ISBN 9965-25-105-3.
• Самакова А. Б. . — Алматы: Каганат. — 583 с. — ISBN 9965-25-136-3.
• Сапожников Д. Г. . — М.
• Саядян Ю. В., Милановский Е. Е., Асланян А. Т., Севастьянов Д. В., Трешников А. Ф. . — Ленинград: Наука. — 301 с. — ISBN 5-02-024578-X.
• Соколов А. А. [1]. — Л.: Гидрометеоиздат.
• Тарасов М. Н. . — М.
• Шапиро, С. М., Павличенко Л. М., Подольный О. В. . — Алма-Ата: Наука. — 128 с.