Рим шутлав йĕрки
Рим шутлав йĕрки — авалхи Рим империйĕнче усă курнă тăрăмсăр шутлав йĕрки.
Рим цифрисене пирĕн эрăччен 500 çулта этрускăсем йеркелесе усă курнă.
Цифрăсем
| Хисеп | Рим палăртăвĕ |
|---|---|
| 1 | I |
| 5 | V |
| 10 | X |
| 50 | L |
| 100 | C |
| 500 | D |
| 1000 | M |
Шайĕ тайса пынă çем M, D, C, L, X, V, I
Тĕслĕхĕсем
| Хисеп | Рим палăртăвĕ |
|---|---|
| 0 | çук |
| 4 | IV (хăш чух IIII) |
| 8 | VIII |
| 9 | IX |
| 31 | XXXI |
| 46 | XLVI |
| 99 | XCIX |
| 666 | DCLXVI (пуре те уйрăмлă цифрăсем, M-сăр пуçне, пĕрин хыççăн тепри — кайăк хисепĕ) |
| 1989 | MCMLXXXIX |
Пысăк рим цифрисемпе тĕрĕс кăтартас тесен чи малтан пинĕн хисепне, хыççăн çĕрĕнне, кайран вунпӳсен, юлашкинчен, пĕррепе тăххăр хисепĕсене çырмалла.
Тĕслĕх: 1988 хисеп. Пĕр пин M, тăхăр çĕр CM, сакăр вун LXXX, саккăр VIII. Пĕрлештетерсе çырсан: MCMLXXXVIII.
Часах, хисепе текстра палăртас тесе, унăн çийĕн йĕр ӳкернĕ: LXIV. Хăш чухнехи йĕре çӳлте те, аяла та ӳкернĕ: XXXII — тĕслĕхрен, вырăс алçырав тексчĕнче йышăннă евĕр рим цифрисене (типографире тума техника енчен кăткăс). Урăх авторсен çӳлти йĕр цифра паллине 1000 хут ӳстернине пĕлтерет: VM = 5000.
Пысăк хисепсене çырмалли «кĕске меслет», калăпăр, 1999. Ăна сĕнмеççĕ, çапах та кĕскетмелле чухне усă кураççĕ:
- 999. Пин M, 1 (I) кăларатпăр та CMXCIX вырăнне 999 (IM) тупатпăр. Вĕçлесен: 1999 — MCMXCIX вырăнне MIM çыратпăр.
- 95. Çĕр C, 5 (V) кăларатпăр та XCV вырăнне 95 (VC) çыратпăр.
- 1950: Пин M, 50 (L) кăларатпăр 950 (LM) тупатпăр. Вĕçлесен: 1950 — MCML вырăнне MLM çыратпăр.
Тăваттăна пур çĕрте IV çырма Сехет циферблачĕ çине йăла йĕркипе «IIII» вырăнне эстетика тĕлĕпе «IV» лартаççĕ,: çакăн евĕр çырни сăнанă чухнехи тепĕр енчи «VIII» цифрине симметриллĕ курăнтăр тесе палăртнă, «IV» пуçхирлĕ çырнине, «IIII» цифрипе танлаштарсан, вулама йывăртарах.
Аслăлатни
Рим цифрисемпе 1 пуçласа 3999 (MMMCMXCIX) тарин хисепсене çырса кăтартма май пур. Çакăн валли аслăлатнă Рим цифрисене кĕртнĕ.
Юникод
глифсем (8 (Ⅷ е VIII).
| Код | 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | A | B | C | D | E | F |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Палли[2] | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 50 | 100 | 500 | 1 000 |
| U+2160 | &x2160; 2160 |
&x2161; 2161 |
&x2162; 2162 |
&x2163; 2163 |
&x2164; 2164 |
&x2165; 2165 |
&x2166; 2166 |
&x2167; 2167 |
&x2168; 2168 |
&x2169; 2169 |
&x216A; 216A |
&x216B; 216B |
&x216C; 216C |
&x216D; 216D |
&x216E; 216E |
&x216F; 216F |
| U+2170 | &x2170; 2170 |
&x2171; 2171 |
&x2172; 2172 |
&x2173; 2173 |
&x2174; 2174 |
&x2175; 2175 |
&x2176; 2176 |
&x2177; 2177 |
&x2178; 2178 |
&x2179; 2179 |
&x217A; 217A |
&x217B; 217B |
&x217C; 217C |
&x217D; 217D |
&x217E; 217E |
&x217F; 217F |
| Пĕлтерĕш | 1 000 | 5 000 | 10 000 | – | – | 6 | 50 | 50 000 | 100 000 | |||||||
| U+2160! U+2180 | &x2180; 2180 |
&x2181; 2181 |
&x2182; 2182 |
Ↄ | ↄ | ↄ | ↄ | ↄ | ↄ | |||||||
Усă курни
Вырăс чĕлхинче, чăваш чĕлхинче те рим цифрисемпе çак чухне ус кураççĕ:
- Ӗмĕрĕн е пинçуллăхăн шучĕ: XIX ĕмĕр, пирĕн эрăччен II пинçуллăх.
- Монархăн йĕркелĕх нумерĕ: Карл V, Екатерина II.
- Нумай томлă кĕнекен нумерĕ (хăш чух — кĕнеке пайĕсен, уйрăмĕсен е пуçланисен нумерĕсем).
- Хăш кăларăмсенче — листсен нумерĕсене кĕнекен умĕнхи сăмахлăхĕпе пĕрле çыраççĕ — каçăсене тĕп текст ăшĕнче улăштарас мар тесе.
- Сехетсен циферблачĕн «ĕлĕххи пе» палăртăвĕ. Урăх чĕлхесенче рим цифрисене усă курмалли сферăн хăй уйрăмлăхĕ пур, сăмахран, анăç çĕршывсенче рим цифрисемпе хăш чух çулсене çыраççĕ.
- Хăш уйрăмах паллă пулăмсене е шутсен пайĕсене, сăмахран: Евклидăн V постулачĕ, ССКП XXII съезчĕ.
Çавăн пекех пăхăр
Ӑнлантарусем
- ^ Unicode Number Forms
- ^ Пĕрремĕш икĕ йĕрке валли