Таджиксем
Таджиксем | |
Таджиксем | |
Тăван ячĕ | Тоҷик, تاجیک |
---|---|
Хальхи вырнаçăвĕ тата йышĕ | |
Пурĕпе: 14 млн. яхăн çын }}Раççей: 200 303 (пер. 2010 г.)[7]. | |
Чĕлхе | Таджик, Дари |
Тĕн | Ислам (ытлар. суннит шутлă) |
Таджиксем (Тоҷик, تاجيک}} — Tâjîk) — Вăтам Азири тĕп этнос ушкăнĕсенчен пĕри, Таджикистанăн тĕп халăхĕ, Афганистан халăхĕн чылайăшĕ. Раççейре, Пакистанра таджиксен диаспорă йышĕ пысăк. Таджикистанра 6 млн яхăн таджик пурăнать, Афганистанпа Узбекистанра мĕн чухлĕ пирки шанчăклă тĕрĕслĕхсем çук, тĕрлĕ сăнав шутлавĕсем тăрăх вĕсен йышĕ 5 – 8 млн — пĕрринче, 1,5 — 11 млн çынна — тепринче çитме пултарать. Тĕнчере петĕмпе: 15 — 20 млн çын (çĕршывсем тăрăх тĕплĕ информации — аялларах).
Таджиксен йышĕ:
Афганистан:
8 213 380 (2012)
Таджикистан:
6 206 939 (2012)
Узбекистан (тĕрле шутлавсемпе):
1 419 709 (2012)
Иран:
357 000
Пакистан:
220 000
Германи:
100 000
АПШ:
83 000
Катар:
27 000
Китай (памир чĕлхеллĕ таджиксем — сарăкольсем ?):
21 000
Пичĕ-сăнĕ
Истори
Пур иран халăхĕсем, çаплах Инди енълĕ дардсем, Нуристан халахĕсем пекех, таджиксем арисен еткерĕсем шутланаççĕ. Таджиксен тымарĕсене Вăтам Азире 4 пин çул каялла пурăннă иран халăхĕсем историнче шыраса тупма пулать.
Этнос
Таджик халăхĕн этногенез пулăмĕсене пирĕн эрăччен 2-мĕш пинлĕх вĕçĕнче— пирĕн эрăччен 1-мĕш пинлĕх пуçламăшĕнче шутлама пуçлаççĕ, ун чухне персисемпе митисем) пурăннă, вĕсем малалла хальхи перси-чĕлхиллĕ халăхсем — персисем ятпа историне кĕреççĕ, çаплах тухăç ирансем (бактрисем, хорезмсем, ытти вак халăхсем), малалла вĕсем перси-чĕлхеллĕ таджиксем пулса тăраççĕ.
Таджик чĕлхи
Тĕплĕнрех Таджик чĕлхи статьяра вуламалла.
Таджиксем перси чĕлхин темиçе диалекчĕсемпе калаçаççĕ, çавăнпа ĕнтĕ Узбекистан-Таджикистан-Афганистан-Иран çыпăçăннă çĕртре диалектлă континуум пулса тăрать. «Таджик чĕлхи» термин неологизм шутланать, ăна XX ӗмӗрĕн 20-мĕш çулĕсенче «Вăтам Азири нацисене пайласа территорисемпе уйăрас» программа тĕллевĕпе шутласа кăларнă.
Вуламалли
- Андреев М. С. "По этнографии таджиков", Ташкент, 1925;
- Бартольд В. В., "Таджики. Исторический очерк", Соч., Т. 2, ч. 1, Мускав, 1963;
- Гафуров Б. Г. "История таджикского народа", Мускав, 1952.
- Гафуров Б. Г. "Таджики". М., 1972;
- История таджикского народа. Т. 1—3, М., 1963—65;
- Кисляков Н. А. К вопросу об этногенезе таджиков // Советская этнография. Т. 6—7, М., 1947;
- Литвинский Б. А. Древние кочевники «Крыши мира». М., 1972;
- Мандельштам А. М. О некоторых вопросах сложения таджикской народности в среднеазиатском междуречье // в сборнике: Советская археология. Т. 20, М., 1954;
- Народы Средней Азии и Казахстана. Т. 1, М., 1962;
- Таджикская ССР. Душанбе, 1974.
Асăрхавсем
- ^ The World Factbook. Central Intelligence Agency
- ^ Таджикистанра 2000 çулта иртнĕ çырав хыпарĕсем: наци, çул ӳсĕм, ар, çемье тата пĕлӳлĕх йышĕпе
- шугнансем, рушансем, вахансем, бартансем, язгулямсем, хуфсем, ишкашимсем, пурĕпе 135 пин çын) тата ягнобсене (5 пин çын) шута илмесĕр. Вĕсемпе пĕрле — 4 898 400 (2000 ç. çыр.)(там же)
- ^ Этнический атлас Узбекистана
- ^ Lena Jonson, «Tajikistan in the New Central Asia», Published by I.B.Tauris, 2006. pg 108
- ^ Ethnologue.com’s entry for Languages of Pakistan. Çăлкуçра тухăç фарсипе калаçакан халăх йышне, наци тĕсне шута илмесĕрех, кăтартнă.
- «Демоскоп». çăлкуçран архивланă 31 Ҫу уйӑхӗн 2012.
- ^ Национальный состав населения Киргизии по переписям 1999 и 2009 и по оценке на начало 2010 и 2011
- ^ Агентство Республики Казахстан по статистике. Перепись 2009. (Национальный состав населения.rar)
- ^ &n_page=4 Всеукраинская перепись населения 2001 года. Распределение населения по национальности и родному языку. Государственный комитет статистики Украины.
- ^ Перепись населения Республики Беларусь 2009 года. НАСЕЛЕНИЕ ПО НАЦИОНАЛЬНОСТИ И РОДНОМУ ЯЗЫКУ. belstat.gov.by. çăлкуçран архивланă 3 Нарӑс уйӑхӗн 2012.
- ^ Распределение населения Латвии по национальному составу и государственной принадлежности на 01.07.2010 (латыш.)