Таджиксем

«РУВИКИ» ирӗклӗ энциклопединчи материал
Таджиксем
Tajik people.jpg
Таджиксем
Тăван ячĕ Тоҷик, تاجیک
Хальхи вырнаçăвĕ тата йышĕ

Пурĕпе: 14 млн. яхăн çын
Афганистан ялавĕ Афганистан: 8 000 000 (хаклав)[1]
Таджикистан ялавĕ Таджикистан: 4 758 400 (2000 ç. çыр.)[2][3]
е 5 500 000 (хаклав)
Узбекистан ялавĕ Узбекистан: 1 165 713 (2000 ç. хаклав)[4]
е 6 000 000 ытла (офиц. мар хаклав)[5]
Пакистан ялавĕ Пакистан: 1 000 000 (хаклав)[6]
{{ {{{1}}} | alias = Раççей Федерацийĕ | flag alias = Flag of Russia.svg | flag alias-1858 = Romanov Flag.svg | flag alias-1918 = Flag RSFSR 1918.svg | flag alias-1925 = Flag of the Russian SFSR 1925-1937.svg | flag alias-1937 = Flag of the Russian SFSR 1937-1954.svg | flag alias-1954 = Flag of the Russian Soviet Federative Socialist Republic.svg | flag alias-1991 = Flag of Russia 1991-1993.svg | flag alias-ВМС-1918 = Naval Ensign of RSFSR (1920-1923).svg | flag alias-ВМС = Naval Ensign of Russia.svg | flag alias-ВВС = Flag of the Air Force of the Russian Federation.svg | variant = | пысăкăш =

}}Раççей: 200 303 (пер. 2010 г.)[7].
Киргизи ялавӗ Кăркăсстан:   46 105 (пер. 2009 г.)[8]
Казахстан ялавĕКазахстан:   36 277 (пер. 2009 г.)[9]
Украина ялавĕУкраина: 4 255 (пер. 2001 г.)[10]
Беларуç ялавĕБеларуҫ:    871 (пер. 2009 г.)[11]

Таджиксем Латви:    123 (оценка 2010)[12]
Чĕлхе Таджик, Дари
Тĕн Ислам (ытлар. суннит шутлă)

Таджиксем (Тоҷик, تاجيک}} — Tâjîk) — Вăтам Азири тĕп этнос ушкăнĕсенчен пĕри, Таджикистанăн тĕп халăхĕ, Афганистан халăхĕн чылайăшĕ. Раççейре, Пакистанра таджиксен диаспорă йышĕ пысăк. Таджикистанра 6 млн яхăн таджик пурăнать, Афганистанпа Узбекистанра мĕн чухлĕ пирки шанчăклă тĕрĕслĕхсем çук, тĕрлĕ сăнав шутлавĕсем тăрăх вĕсен йышĕ 5 – 8 млн — пĕрринче, 1,5 — 11 млн çынна — тепринче çитме пултарать. Тĕнчере петĕмпе: 15 — 20 млн çын (çĕршывсем тăрăх тĕплĕ информации — аялларах).

Таджиксен йышĕ:

Афганистан:
8 213 380 (2012)
Таджикистан:
6 206 939 (2012)
Узбекистан (тĕрле шутлавсемпе):
1 419 709 (2012)
Иран:
357 000
Пакистан:
220 000
Германи:
100 000
АПШ:
83 000
Катар:
27 000
Китай (памир чĕлхеллĕ таджиксем — сарăкольсем ?):
21 000

Пичĕ-сăнĕ

Истори

Пур иран халăхĕсем, çаплах Инди енълĕ дардсем, Нуристан халахĕсем пекех, таджиксем арисен еткерĕсем шутланаççĕ. Таджиксен тымарĕсене Вăтам Азире 4 пин çул каялла пурăннă иран халăхĕсем историнче шыраса тупма пулать.

Этнос

Таджик халăхĕн этногенез пулăмĕсене пирĕн эрăччен 2-мĕш пинлĕх вĕçĕнче— пирĕн эрăччен 1-мĕш пинлĕх пуçламăшĕнче шутлама пуçлаççĕ, ун чухне персисемпе митисем) пурăннă, вĕсем малалла хальхи перси-чĕлхиллĕ халăхсем — персисем ятпа историне кĕреççĕ, çаплах тухăç ирансем (бактрисем, хорезмсем, ытти вак халăхсем), малалла вĕсем перси-чĕлхеллĕ таджиксем пулса тăраççĕ.

Таджик чĕлхи

Тĕплĕнрех Таджик чĕлхи статьяра вуламалла.

Таджиксем перси чĕлхин темиçе диалекчĕсемпе калаçаççĕ, çавăнпа ĕнтĕ Узбекистан-Таджикистан-Афганистан-Иран çыпăçăннă çĕртре диалектлă континуум пулса тăрать. «Таджик чĕлхи» термин неологизм шутланать, ăна XX ӗмӗрĕн 20-мĕш çулĕсенче «Вăтам Азири нацисене пайласа территорисемпе уйăрас» программа тĕллевĕпе шутласа кăларнă.

Вуламалли

  • Андреев М. С. "По этнографии таджиков", Ташкент, 1925;
  • Бартольд В. В., "Таджики. Исторический очерк", Соч., Т. 2, ч. 1, Мускав, 1963;
  • Гафуров Б. Г. "История таджикского народа", Мускав, 1952.
  • Гафуров Б. Г. "Таджики". М., 1972;
  • История таджикского народа. Т. 1—3, М., 1963—65;
  • Кисляков Н. А. К вопросу об этногенезе таджиков // Советская этнография. Т. 6—7, М., 1947;
  • Литвинский Б. А. Древние кочевники «Крыши мира». М., 1972;
  • Мандельштам А. М. О некоторых вопросах сложения таджикской народности в среднеазиатском междуречье // в сборнике: Советская археология. Т. 20, М., 1954;
  • Народы Средней Азии и Казахстана. Т. 1, М., 1962;
  • Таджикская ССР. Душанбе, 1974.

Асăрхавсем

  1. ^ The World Factbook. Central Intelligence Agency
  2. ^ Таджикистанра 2000 çулта иртнĕ çырав хыпарĕсем: наци, çул ӳсĕм, ар, çемье тата пĕлӳлĕх йышĕпе
  3. шугнансем, рушансем, вахансем, бартансем, язгулямсем, хуфсем, ишкашимсем, пурĕпе 135 пин çын) тата ягнобсене (5 пин çын) шута илмесĕр. Вĕсемпе пĕрле — 4 898 400 (2000 ç. çыр.)(там же)
  4. ^ Этнический атлас Узбекистана
  5. ^ Lena Jonson, «Tajikistan in the New Central Asia», Published by I.B.Tauris, 2006. pg 108
  6. ^ Ethnologue.com’s entry for Languages of Pakistan. Çăлкуçра тухăç фарсипе калаçакан халăх йышне, наци тĕсне шута илмесĕрех, кăтартнă.
  7. «Демоскоп». çăлкуçран архивланă 31 Ҫу уйӑхӗн 2012.
  8. ^ Национальный состав населения Киргизии по переписям 1999 и 2009 и по оценке на начало 2010 и 2011
  9. ^ Агентство Республики Казахстан по статистике. Перепись 2009. (Национальный состав населения.rar)
  10. ^ &n_page=4 Всеукраинская перепись населения 2001 года. Распределение населения по национальности и родному языку. Государственный комитет статистики Украины.
  11. ^ Перепись населения Республики Беларусь 2009 года. НАСЕЛЕНИЕ ПО НАЦИОНАЛЬНОСТИ И РОДНОМУ ЯЗЫКУ. belstat.gov.by. çăлкуçран архивланă 3 Нарӑс уйӑхӗн 2012.
  12. ^ Распределение населения Латвии по национальному составу и государственной принадлежности на 01.07.2010 (латыш.)

Каçăсем