Туркменбаши (аэропорт)

Туркменбаши
Туркменбаши
Администраципе территори пайӗ	Туркменбашы[d]
ИАТА аэропорт кочӗ	KRW
Патшалӑх	Туркменистан;
Тинӗс шайӗнчи ҫӳллӗш	86
ИКАО аэропорт кочӗ	UTAK
Хулапа ӗҫлет	Туркменбашы[d]
Вӗҫсе хӑпарса-анмалли полоса	16L/34R тата 16R/34L
	РУВИКИ.Медиа ҫинчи материалсем

Туркменбаши аэропорчӗ (туркм. Türkmenbaşy şäheriň halkara aeroporty ) — Туркменистана тӗнчепе ҫыхӑнтаракан, Туркменбаши хулинче вырнаҫнӑ аэропорт. 1959 ҫулта никӗсленӗ. Пассажирлисене те, тиевлӗ рейсӗсене те йышӑнать, тӗнчепе ҫыхӑнтаракан аэропорт статусӗ пур.

2011 ҫулта 16ПП/34Л ҫӗнӗ ВПП туса пӗтернӗ, унӑн классификаци хисепӗ (PCN) 70/R/A/Х/T, виҫи 3500x45 м (цементобетон)^[1]. Ҫӗнӗ ВПП хута яни аэропорта пур йышши самолетсене те йышӑнма май парать.

2011 ҫулчен аэродромӑн 16/34 (халӗ ӑна 16П/34Л тесе палӑртнӑ) тӗп ВПП пулнӑ, унӑн классификаци хисепӗ (PCN) — 26/R/A/X/T. Аэродром хуть те мӗнле вертолета, унсӑр пуҫне самолетсен чылай тӗсне йышӑнма пултарнӑ, вӑл шутра Ан-225, Ан-124 тата Ил-76 (тулли тиеменскере), Ан-22, Ту-154, Боинг-757 тата вӗсенчен ҫӑмӑлтараххисене^[2]^[3].

Ҫӗнетнӗ аэропорт

Гурбангулы Бердымухамедовпа Дмитрий Медведев ВИП йышӑнакан корпуспа ҫуммӑн.

Ӳкерчĕк:Turkmenbashi airport int arrivals.jpg

Тӗнче шайне вӗҫсе каякан рейссен секторӗ

2010 ҫулхи ака уйӑхӗнче сехетре 800 ҫынпа ӗҫлеме пултаракан тӑватӑ хутлӑ ҫӗнӗ аэровокзала уҫнӑ. Унсӑр пуҫне 61 метр ҫӳллӗш ҫӗнӗ диспетчер башни хута кайнӑ, унта Siemens тата Thales компанисен ятарлӑ оборудованине вырнаҫтарнӑ, унсӑр пуҫне VIP йышӑнмалли корпус, тӗлпулусемпе канашлусем тата конференцисем ирттермелли корпус тунӑ.

Тӗнче шайӗнчи сервиспа тивӗҫтерсе аэропорт пӗр вӑхӑтра 7 рейс йышӑнма пултарать. Ҫӗнӗ аэровокзал пӗтӗмӗшле 80 гектара яхӑн лаптӑк йышӑнать. Территори ҫумӗнчи лаптӑка хӑтлӑлатнӑ, йывӑҫ-тӗмсем лартса симӗслетнӗ, фонтансемпе илемлетнӗ. Ҫавӑн пекех кунта виҫҫӗр сакӑрвунӑ ытла автомобиль вырнаҫтармалӑх тӑррине витнӗ тата тӑрӑсӑр машшин тӑратмалли вырӑнсем те пур. Туркменбаши хулин Тӗнче шайӗнчи аэропорта уҫнӑ май кунта Туркменистан президенчӗ Гурбангулы Бердымухамедов килсе кайнӑ. Вӑл палӑртнӑ тӑрӑх, ҫӗнӗ сывлӑш портне пула Каспи тинӗсӗнче туслӑхпа тӑнӑҫлӑх хуҫаланасса тата кӳршӗсемпе ырӑ хутшӑнусем йӗркеленессе, Туркменистанпа ытти ҫӗршывсем хушшинчи ҫыхӑнӑва малалла аталантарас енӗпе Туркменистан патшалӑхӗн политикине ӑнӑҫлӑ пурнӑҫланасса шанса тӑрать^[4].

Тӗнче шайӗнчи ҫӗнӗ аэропортӑн нумай лайӑх енӗ пур. Кунта кӗтме, хӑвӑрт регистрацилеме тата пассажирсене самолетсене лартма питӗ хӑтлӑ условисем йӗркеленӗ. Ку тӗлӗшпе вӗсене телескоп евӗрлӗ трапсем, информаци таблосем, тӗнчепе тата хуласемпе ҫыхӑнтаракан пунктсем, япаласем упракан камерӑсем пулӑшаҫҫӗ, почта та пур. Рейссене кӗтекен пассажирсен залӗсенче хӑтлӑ сӗтел-пукан вырнаҫтарнӑ, пур ҫӗрте те хӑтлӑ кафетерисем, буфетсем, пошлинӑсӑр суту-илӳ тӑвакан лавккасем, хӑтлӑ cip-зал пур. Транзит рейсӗсем тӑвакан ют ҫӗршыври авиакомпани экипажӗсем валли ятарласа темиҫе теҫетке вырӑнлӑ хӑна ҫурчӗ тунӑ, унта кафетери те пур. Аэропорта илсе ҫитерекен тата кунтан ӑсатакан ҫӑксене тирпейлеме тиев терминалне туса лартнӑ, унта ҫӑксене хӑй тӗллӗн тирпейлеме пултаракан система ӗҫлет. Аэропорт вырӑнти тата тӗнчери авиалинисемпе пассажирсене ытларах турттарассине чылай ӳстерме тата тӗрлӗ кӗтессене ҫитерекен транзитлӑ ҫыхӑнусем йӗркелеме пултарать, ҫакӑн валли унӑн пӗтӗм майсем пур^[5]^[6]^[7].

ВИП йышӑнмалли корпус[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Тӗп терминал ҫывӑхӗнче ВИП-сене йышӑнмалли корпус вырнаҫнӑ. Унпа ВИП-чартерсемпе бизнес-авиаци валли, ҫавӑн пекех Туркменбаши хули хӑнисен тата Туркменистан правительствин делегацийӗсен ятарлӑ рейсӗсене йышӑннӑ тата кӑларса янӑ чухне усӑ кураҫҫӗ. Корпусра тӗлпулусем, канашлусемпе конференцисем ирттерме мӗнпур условисене йӗркеленӗ.

Тиев терминалӗ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Тӗп терминалсӑр пуҫне пӗтӗм тӗнче шайӗнчи тиев турттармалли аэровокзала та хута янӑ, унта ҫӑксене хӑй тӗллӗн тирпейлеме пултаракан система ӗҫлет.

Транспорт

Аэропорта ҫити автомобильпе Туркменбаширен тӳррӗн, е Аваза курортран шоссепе ҫитме пулать. Аэровокзал комплексӗ умӗнче машшинсене тӑранмалли тӳлевсӗр вырӑн пур.

Йышӑнакан ВС тӗсӗсем

Ан-12, Ан-24, Ан-26, Ан-28, Ан-30, Ан-32, Ан-72, Ан-74, Ан-124, Ил-76, Л-410, Ту-134, Ту-154, Ту-204, Ту-214, Як-40, Як-42, Airbus 319, Airbus A320, Airbus A321, ATR 42, ATR 72, Boeing 737, Boeing 747, Boeing 757, Boeing 767, Boeing 777, Bombardier CRJ 100/200, Embraer EMB 120 Brasila, 3-4 классен йышне кӗрекен ытти самолетсем, пур йышши вертолётсем. Сывлӑш карапӗн вӗҫсе хӑпарма май пур чи пысӑк виҫи 400 тонна. ВПП классификаци хисепӗ (PCN) — 16л/36п 26/R/A/X/T, 16п/34л 70/R/A/X/T.

Тӑтӑш рейссем

Туркменбаши аэровокзалӗ сехетре 800 яхӑн пассажирпа ӗҫлеме пултарать, куллен тӑвакан рейссен шутне Туркменистанпа ҫыхӑннӑ тӑватӑ рейс тата тӗнчепе ҫыхӑнтаракан Стамбула вӗҫекен пӗр рейс кӗрет.

Авиакомпани	ИАТА кочӗ	ИКАО кочӗ	Ҫӗршыв	Хула	Аэропорт	ИАТА кочӗ	ИКАО кочӗ
Туркмени авиалинисем	T5	TUA		Ашхабад	«Ашхабад»	ASB	UTAA
Туркмени авиалинисем	T5	TUA		Мары	Мары	MYP	UTAM
Туркмени авиалинисем	T5	TUA		Туркменабад	Туркменабад	CRZ	UTAV
Туркмени авиалинисем	T5	TUA		Ташауз	Ташауз	TAZ	UTAT
Туркмени авиалинисем	T5	TUA	Турци	Стамбул	Ататюрк ячӗллӗ аэропорт	IST	LTBA

Тиев йышшисем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Авиакомпани	Ҫитерекен вырăнсем
Cargolux	Баку, Гонконг, Люксембург, Тайбэй, Будапешт, Вена
Coyne Airways	Тбилиси

Катастрофӑсем

1988 ҫулхи кӑрлачӑн 18-мӗшӗнче аэропортра Ту-154 самолёт катастрофӑна лекнӗ. Иккӗмӗш пилотӑн йӑнӑшне пула самолет 4,8g перегрузка тӳссе йывӑррӑн анса ларнӑ. Ҫӗр ҫине ҫапӑннипе фюзеляж 49-54№ шпангоутсем тӗлӗнчи хӳре пайӗнче тата 12-14№ шпангоутсем тӗлӗнчи сӑмса пайӗнче арканнӑ. 45-54 шпангоут тӗлӗнче пассажир клеслисенче ларнӑ (24-26 рет) 11 ҫын вилнӗ. Экипажри 2 ҫын тата 7 пассажир йывӑр суранланнӑ, экипажри 4 ҫын тата 3 пассажир ҫӑмӑллӑн суранланнӑ. Самолетра пурӗ 137 пассажир пулнӑ^[8].

Ӑнлантарусем

^ НОТАМ О0619/11.
^ Сборник аэронавигационной информации № 13 — Казахстан, Киргизстан, Таджикистан, Туркменистан, Узбекистан. ЦАИ ГА, 2009. 2011 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 8-мӗшӗнче архивланӑ.
^ Туркмения снижает цены на авиатопливо для иностранных воздушных судов // Regnum ( ӗҫлемен каҫӑ)
^ Новый аэропорт города Туркменбаши принял первые международные рейсы | Интернет-газета Turkmenistan.Ru (паллӑ мар). www.turkmenistan.ru. Пӑхнӑ кун: 27 Пуш уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 27 Пуш уйӑхӗн 2022 ҫул.
^ В городе Туркменбаши завершается реконструкция аэропорта (паллӑ мар). Пӑхнӑ кун: 7 Чӳк уйӑхӗн 2008. Архивланӑ 29 Чӳк уйӑхӗн 2014 ҫул.
^ В Туркменбаши появится аэропорт стоимостью 125 млн евро (паллӑ мар). Пӑхнӑ кун: 7 Чӳк уйӑхӗн 2008. оригиналтан архивланӑ 4 Пуш уйӑхӗн 2016 ҫул.
^ «Полимекс» возведет новый аэропорт в городе Туркменбаши | Интернет-газета Turkmenistan.Ru (паллӑ мар). www.turkmenistan.ru. Пӑхнӑ кун: 27 Пуш уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 27 Пуш уйӑхӗн 2022 ҫул.
^ Лётные происшествия и катастрофы в СССР и РФ (паллӑ мар). Пӑхнӑ кун: 11 Ҫӗртме уйӑхӗн 2011. Архивланӑ 20 Пуш уйӑхӗн 2012 ҫул.

Каҫӑсем

Ку статьяна РУВИКИН Вырӑс уйрӑмӗнчи Туркменбаши (аэропорт) статьяна чӑвашла куҫарса хатӗрленӗ. '

[1] НОТАМ О0619/11.

[2] Сборник аэронавигационной информации № 13 — Казахстан, Киргизстан, Таджикистан, Туркменистан, Узбекистан. ЦАИ ГА, 2009. 2011 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 8-мӗшӗнче архивланӑ.

[3] Туркмения снижает цены на авиатопливо для иностранных воздушных судов // Regnum ( ӗҫлемен каҫӑ)

[4] Новый аэропорт города Туркменбаши принял первые международные рейсы | Интернет-газета Turkmenistan.Ru (паллӑ мар). www.turkmenistan.ru. Пӑхнӑ кун: 27 Пуш уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 27 Пуш уйӑхӗн 2022 ҫул.

[5] В городе Туркменбаши завершается реконструкция аэропорта (паллӑ мар). Пӑхнӑ кун: 7 Чӳк уйӑхӗн 2008. Архивланӑ 29 Чӳк уйӑхӗн 2014 ҫул.

[6] В Туркменбаши появится аэропорт стоимостью 125 млн евро (паллӑ мар). Пӑхнӑ кун: 7 Чӳк уйӑхӗн 2008. оригиналтан архивланӑ 4 Пуш уйӑхӗн 2016 ҫул.

[7] «Полимекс» возведет новый аэропорт в городе Туркменбаши | Интернет-газета Turkmenistan.Ru (паллӑ мар). www.turkmenistan.ru. Пӑхнӑ кун: 27 Пуш уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 27 Пуш уйӑхӗн 2022 ҫул.

[8] Лётные происшествия и катастрофы в СССР и РФ (паллӑ мар). Пӑхнӑ кун: 11 Ҫӗртме уйӑхӗн 2011. Архивланӑ 20 Пуш уйӑхӗн 2012 ҫул.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]