Y-хромосома
Y-хромосома — чылайрахăшĕпе сĕт ĕçекен организмсен, çав шутра ар хромосоми. Унăн шутне SRY генĕ, çаплах сперматозоид тума кирлĕ генсем кĕреççĕ. SRY генĕ мутациленсен XY генотиплă хĕрарăм организмĕ пулса тăрать (Суайер синдромĕ). Çынăн Y-хромосоми 58 мильон мăшăр азот основанинчен тытăнса тăрать.
Пĕрлехи хыпарсем
Cĕт ĕçекенсен чылайрахăшĕсен клеткисемнче арлă икĕ хромосома — Y-хромосома тата X-хромосома аçасен, икĕ X-хромосома амасен — пур. Хăшпĕр сĕт ĕçкенсен,сăмахран, утконосăн, арлăхĕ пĕр мăшăр ар хромосрмипе мар, пиллĕк мăшăрпа тытăнать.[1]. Кун чухне, утконосăн ар хромосомисем вĕçен кайăксен Z-хромосомипе çывăх,[2] SRY генĕ, ар уйрăмлăхне хутшăнмасть, пулмалла.[3]
Çын популяцинчи хăшпĕр ар çынсен клеткисенче иккĕ X-хромосомăпа пĕр Y-хромосома е пĕр X-хромосомăпа икĕ Y-хромосома (Клайнфельтер синдромĕ) пур; хăшпĕр хĕрарăмсен клеткисенче виççĕ е пĕр X-хромосома (Шерешевскипе Тернер синдромĕ пăхăр) пулать. Хăш чухне SRY ген çĕмĕрĕлет (вара XY хĕр арăм организмĕ пулса каять) е вăл X-хромосомăна куçать (XX ар çын организмĕ пулса тăрать) (çавăн пекех Интерарлăх пăхăр).
Генезис тата эволюци
Y-хромосома пуличчен
Чылай эктотермăллă çурăм шăммилисен арлăх хромосомисем çук. Эхер те вĕсен икĕ арлăх (аçа/ама), арлăхĕ ытларах генетика енчен мар - çутçанталăк хутлăхĕнчен килет. Вĕсенчен хăшĕ-пĕри, сăмахран рептилисен арлăхĕ инкубаци температуринчен килет; урăххисем гермафродитсем (кашни уйрăм чĕрчунăн аçа, çаплах ама гамечĕсем пур) шутланаççĕ.
Пулса тăни
Ингибирование рекомбинации
Пăчăртану
Хăйĕн кун-çулĕнче çынăн Y хромосоми 1438 генĕ шутĕнчен 1393 генне çухатнă. Пĕр мильон çулта 4,6 ген çухатса пырса, çынăн Y хромосоми хăйĕн мĕнпур функцине çитес 10 мильон çулта пĕтет[4]. Танлаштаруллă геном анализĕ, çапах та, сĕт ĕçекенсен нумай тĕсĕ çапла хăйсен гетерозиготлă ар хромосомисен функцисене çухатать.
Рекомбинантлă мар пур ар хромосомин дегенераци шăпи пĕрлехи эволюцин 3 вăйĕнчен — питĕ хăварт мутаци, эффективлă мар суйласа илни тата генетика дрейфĕ — килет[5]. Тепĕр енчен, анчахрах çынпа шимпанзен Y-хромосонине танлаштарнипе çынăн Y-хромосоми çынпа шимпанзен 6—7 мильон çул маларах пуçланнă ген дивергенцинче пĕр ген та çухалман[6], çак ĕнтĕ йĕрĕллĕ эксраполяци моделĕ тĕрĕс маррине ăнлантарма пулаять.
Этемĕн Y-хромосоми
Этемĕн Y-хромосоми 58 мильон мăшăр азот тĕплĕхĕнче тытăнса тăрать, ку этем клеткин 2% ДНК-материалĕ пулать.белока код лартаççĕ. Y-хромосома урлă куçакан пахалăхсене голандриллисем теççĕ.
Этемĕн Y-хромосоми X-хромосомăпа, теломерăсенчи (вĕсем хромосомăн 5% вăрăммăш пайĕ пулаççĕ) пысăках мар псевдоаутосома пайĕсемсĕр пуçне, рекомбиниленме пултараймасть. Ку X тата Y хромосомăсем хушшинчи авалхи гомологи пайĕсем. Рекомбиниленмен Y-хромосомăн ытларахăшне NRY (пĕр нуклеотид полиморфизмне хакласа ашшĕ йĕрĕнчи тӳрĕ предков палăртма пулать.
Каçăсем
Çынăн Y-хромосоми 58 мильон мăшăр азот основанинчен тытăнса тăрать, вăл çын клеткин 2% ДНК-материалĕ пулать.белока код лартаççĕ. Y-хромосома урлă куçакан пахалăхсене голандриллĕ теççĕ.
Асăрхавсем
- DOI:10.1038/nature03021.
- DOI:10.1038/nature06936.
- DOI:10.1101/gr.7101908.
- ^ Graves, J.A.M. 2004. The degenerate Y chromosome- can conversion save it? Reproduction Fertility and Development 16:527-534.
- ^ Graves, J.A.M. 2006. Sex chromosome specialization and degeneration in mammals. Cell 124:901-914
- ^ Conservation of Y-linked genes during human evolut… [Nature. 2005] — PubMed result
- ^ National Library of Medicine's Genetic Home Reference 2012 ҫулхи Пуш уйӑхӗн 29-мӗшӗнче архивланӑ.
- ^ 1 тата 2 Ensembl Human MapView release 43 (February 2007). Тĕрĕсленĕ 14 Ака уйӑхӗн 2007.
- ^ ScienceDaily.com Apr. 3, 2008
- ^ National Library of Medicine's Genetic Home Reference 2012 ҫулхи Пуш уйӑхӗн 29-мӗшӗнче архивланӑ.
 |
Тепӗр чĕлхе уйрăмĕнче туллирех статья пур Y chromosome(акăлч.) Çак статьяна куçарса эсир проекта пулăшма пултаратăр.
|
Çын хромосомисем |
|
|---|---|
| Аутосомăсем |
1 · 2 · 3 · 4 · 5 · 6 · 7 · 8 · 9 · 10 · 11 · 12 · 13 · 14 · 15 · 16 · 17 · 18 · 19 · 20 · 21 · 22 |
| Ар хромосомисем | |
|
Ку вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр. |