Çĕпĕр ханлăхĕ

«РУВИКИ» ирӗклӗ энциклопединчи материал
Çĕпĕр ханлăхĕ
Golden Horde flag 1339.svg
 
War flag of Khanate of Bukhara.svg
1468 — 1588[1] (1598)


Herb Moskovia-1 (Alex K).svg


Siberian Khanate map English revised.svg
Çĕпĕр ханлăхĕ XV — XVI ĕмĕрсенче
Тĕп хула Чинги-Тура, Кашлык
Чĕлхе(сем) тĕрĕксем
Тĕн шаманизм
Тытăмлăх_форми ханство[d]
Преемственность

14681588

Çĕпĕр ха́нлăхĕ (Çĕпĕр патшалăхĕ, Çĕпĕр юрчĕ) — Анăç Çĕпĕрте XV ĕмĕрĕн вĕçĕнче Ылтăн Урта арканнă хыççăн[2] йĕркеленнĕ тутар[3] феодал патшалăхĕ.

Çĕпĕр ханлăхĕ Перĕм çĕрĕпе, телеутсемпе чикĕ тытнă. Çурçĕрте унăн çĕрĕсем Обь шывĕн анатри çĕрне çити, тухăç енче Ула Урта патне сарăлса выртнă [2].

Истори

Çĕпĕр тытăмçисем

Çĕпĕрти халаплă тытăмçăсем

1035 çулчен Анăç Çĕпĕрĕн кăнтăр енĕ Кимак хаканлăхне кĕнĕ.

  • Татар — хан (1035—?)
  • Казылтин, Татар ывăлĕ
  • Даметей, Татар ывăлĕ
  • Юваш, Казылтин ывăлĕ
  • Ишим, Юваш ывăлĕ
  • Мамет, Ишим ывăлĕ
  • Куташ, Мамет ывăлĕ
  • Аллагул, Куташ ывăлĕ
  • Кузей, Аллагул ывăлĕ
  • Ебаргул, Юваш кĕçĕн ывăлĕ
  • Бахмур, Ебаргул ывăлĕ
  • Яхшимет хан
  • Юрак хан, Бахмур ывăлĕ
  • Мунчак, Юрак ывăлĕ — хан
  • Юзак, Мунчак ывăлĕ
  • Он-Сом, Юзак ывăлĕ (е Юрак), Ван-хан (Он-хан) Тогрулпа пĕр çынах, пулас
  • Иртышак, Он-Сом ывăлĕ. Чингисхан ăна çĕнтернĕ
  • Тайбуга, Иртышак ывăлĕ (е Он-Сом) — Çĕпĕрти пĕрремĕш тайбугин мурзи (1220-?)

Шибан улусĕ

  • Шибан — султан (1243-па)
  • Бахадур-хан — султан (1266—1280)
  • Джучи-буга — султан (1266—1280)
  • Бадакул — султан
  • Минг-Тимур — хан (1359-чен)
  • Пулад-Тимур — хан (1359—1367)
  • Ибрагим-оглан тата Араб-шах — улус пайĕн тытăмçисем (1367-па)
  • Алибек-хан — хан (1367—1375)
  • Каганбек — хан (1375—1380)
  • Давлат-шейх — султан (1382 хыççăн)

Тука-Тимурид династийĕ

Узбек ханлăхĕ

Çĕпĕр ханлăхĕ

  • Мар (Умар, Омар) — муж сестры хана Ибака (1468—1480)
  • Ибак — хан (1468—1495)
  • Мухаммед Тайбуга — Адер ывăлĕ, тайбугин çĕпĕр мурзи (1495—1502)
  • Ангиш — Абалак ывăлĕ, Мухаммед кузенĕ Тайбуги, тайбугин çĕпĕр мурзи (1502—1516)
  • Касым — Мухаммед Тайбуги ывалĕ, Ангиш племяшĕ, тайбугин çĕпĕр мурзи (1516—1530)
  • Едигер — Касым Тайбуги ывăлĕ, тайбугин çĕпĕр мурзи (1530—1563)
  • Бек-Булат — Касым Тайбуги ывăлĕ, Едигер шăллĕ (Симеона Бекбулатовичăн ашшĕ пулма пултарать.
  • Кучум — хан (1563—1598)
  • Сейд Ахмед (Сейдяк) — Бек-Булат ывăлĕ, тайбугинсен пуçлăхĕ 1583—1588
Ханлăха пĕтернĕ хыççăнхи ячĕшĕн тытăмçăсем
  • Али — хан (1598—1616),
  • Бахадур — хан (1607—1616), Ораз ывăлĕ, Шамай мăнукĕ, Кулук кĕçĕн мăнукĕ
  • Ишим, Хоурлюк тайша кĕрӳшĕ — хан (1616—1624)
  • Аблай-Гирей — хан (1628—1631)
  • Девлет-Гирей — султан, хан титулне йышăнман, 1662—1665 çулсене вырăссене хирĕç пăлхава çĕкленĕ.
  • Кучук — султан, Аблай ывăлĕ
  • Абуга, Аблай ывăлĕ
  • Асан тата Ишим-Чувек, Девлет ывăлĕсем, 1680-мĕш çулсенче
  • Султан-Мурат, Кучук ывăлĕ, каракалпаксен ханĕ
  • Ишим-Мухаммад, Абуга ывăлĕ, каракалпаксен ханĕ (18 ĕмерĕн пуçламăшĕ)

Тĕмен ханлăхĕ

  • Ибак — хан (1468—1495)
  • Мамук — хан (1495—1496)
  • Агалак — хан (1496—1505)
  • Кулук-Салтан (Тулак-хваджа) — хан, Ибак ывăлĕ (1505—1530)
  • Едигер — Касым Тайбуги ывăлĕ, тайбугин çĕпĕр мурзи (1530—1563)
  • Бек-Булат — Касым Тайбуги ывăлĕ, Едигер шăллĕ (Симеон Бекбулатовичăн ашшĕ пулма пултарать

Çав. пекех

Асăрхавсем

Литература

Кĕнекесем

Статьясем