Джон Голсуорси

	Ҫын пирки
	Джон Голсуорси
Çуралнă вăхăт	1867 ҫулхи ҫурлан 14-мӗшӗ[…]
Çуралнă вырăн	Кингстон на Темзе[d], Municipal Borough of Kingston-upon-Thames[d], Суррей[d], Англи, Соединённое королевство Великобритании и Ирландии[d];
Вилнĕ вăхăт	1933 ҫулхи кӑрлачӑн 31-мӗшӗ[…] (65 ҫул)
Вилнĕ вырăн	Лондон, Аслă Британи;
Гражданлăх	Аслă Британи;
Пăхăнулăх	Аслă Британи;
Альма-матер	Хэрроу[d]; Новый колледж[d];
Арăмӗ	Q108668878?
Премисемпе чысланисем
Автограф
	РУВИКИ.Медиа ҫинчи материалсем

Джон Голсуорси, ҫавӑн пекех Джон Голсуорти^[5]^[6]^[7] (акăл. John Galsworthy ([ˈɡɔːlzwɜrði])) ят тӗл пулать; 1867 ҫулхи ҫурлан 14-мӗшӗ(18670814), Кингстон-апон-Темс, Суррей — 1933 ҫулхи кӑрлачӑн 31-мӗшӗ(19330131), Лондон) — акӑлчан ҫыравҫи тата драматургӗ, «Форсайтсем пирки калакан сага паллӑ ярӑмӑн авторӗ, литература енӗпе Нобель премийӗн лауреачӗ (1932).

Кун-ҫулӗ

Джон Голсуорси 1867 ҫулхи ҫурлан 14-мӗшӗнче Англири Кингстон-апон-Темс хулинче (Суррей графлӑхӗ, халӗ Мӑн Лондон йышне кӗрет), пуян ҫемьере ҫуралнӑ. Унӑн ашшӗ юрист пулнӑ, темиҫе компанире директор вырӑнне йышӑннӑ, амӑшӗ вара заводсен хуҫин хӗрӗ пулнӑ. Хэрроу привилегиллӗ шкулта, кайран Оксфорд университечӗн Ҫӗнӗ колледжӗнче адвоката вӗреннӗ^[8]. Университетра крикетла тата футболла выляса паллӑ спортсмен пулса тӑнӑ. Ҫак тапхӑрта вӑл Теккерей, Диккенс тата Мелвилл ӗҫӗсемпе те кӑсӑкланнӑ, Бетховена итленӗ. Анчах та Голсуорси, пӗр шутласан, хӑйне ҫак профессире курман, юриспруденцире карьера пуҫлас вырӑнне вӑл ют ҫӗршывсем тӑрӑх ҫӳреме тухса кайнӑ, сӑмах ҫинче унӑн унта тинӗспе турттаракан сферӑри ҫемье бизнесне пӑхса тӑмалла пулнӑ.

Хӑйӗн ҫулҫӳревӗсен вӑхӑтӗнче вӑл Австралирен килнӗ рейсра Джозеф Конрада тӗл пулнӑ, вӑл вӑхӑтра вӑл капитанӑн пӗрремӗш пулӑшуҫи пулнӑ, ҫапла май вӗсем иккӗш ҫывӑх туссем пулса тӑнӑ. Шӑпах Голсуорси Конрада ҫулҫӳревсем пирки ҫрнӑ калавӗсене пичетлеме ӳкӗте кӗртнӗ, ҫапла май иккӗмӗшӗн литература карьерине пуҫараканӗ пулса тӑнӑ.

Голсуорси ашшӗ 1904 ҫулта вилсен вӑл укҫа-тенкӗ енчен никама пӑхӑнман ҫын пулса тӑнӑ.

1905 ҫулта Голсуорси Ада Пирсона (1864—1956) качча илнӗ, вӑл унччен иккӗмӗш сыпӑкри пиччӗшӗн арӑмӗ пулнӑ. Ҫапла май ҫемье ҫавӑриччен Голсуорси вунӑ ҫул хушши хӑйӗн пулас арӑмӗпе вӑрттӑн тӗл пулнӑ. Ада Голсуорсин хайлавӗсенчи чылай сӑнарӑн прототипӗ пулса тӑнӑ. Пӗрремӗш тӗнче вӑрҫи вӑхӑтӗнче Францири ҫар госпиталӗнче тӑрӑшнӑ. Темиҫе ҫул Винстон ферминче ӗҫлесе ирттернӗ, 1908 ҫултанпа унта вӑл ҫурт-йӗр хӑпартас енпе тӑрмашнӑ, 1923 ҫултанпа вара ҫак ферма унӑн тепӗр килӗ пулса тӑнӑ.

1921 ҫулта Кэтрин Эми Доусон-Скоттпа пӗрле ПЕН-клуб никӗсленӗ; унӑн пӗрремӗш пуҫлӑхӗ пулса тӑнӑ.

1929 ҫулта литература умӗнчи тава тивӗҫлӗ ӗҫсемшӗн Тивӗҫлисен орденӗн пайташӗ пулса тӑнӑ.

1932 ҫулхи чӳк уйӑхӗнче Голсуорси литература енӗпе Нобель премине тивӗҫнӗ. Ҫав вӑхӑтра вӑл пуҫ мимин шыҫҫи хӑвӑрт аталанса пынине пула пуҫӗ вӑйлӑ ыратнипе аптӑранӑ, акӑлчан ҫыравҫисем хӑйсен ӗҫтешне куҫӑмсӑр майпа кӑна саламлама пултарнӑ^[9].

Голсуорси 1933 ҫулхи кӑрлачӑн 31-мӗшӗнче Лондонра вилнӗ. Хӑйӗн ӗмӗрӗн юлашки ҫичӗ ҫулне Анӑҫри Сассексра пурӑнса ирттернӗ. Автор халалласа хӑварнӑ тӑрӑх унӑн кӗлеткине ҫунтарса кӗллентернӗ, кӗлне самолет ҫинчен сапаласа янӑ. Ҫыравҫа сума сусса Хайгейт ҫӑви ҫинче кенотаф вырнаҫтарнӑ.

Литература карьери

Голсуорсин пӗрремӗш кӗнеки 1897 ҫулта пичетленсе тухнӑ «Тӑватӑ ҫилтен» кӗске калавсен пуххи пулса тӑнӑ. Ун хыҫҫӑн Джозеф Конрад «хӑйӗн трагизмӗнче те илемлӗ» тесе пысӑка хурса хакланӑ^[10] «Джослин» роман кун ҫути курнӑ. Ҫак икӗ ӗҫ тата ун хыҫҫӑнхи темиҫешне вӑл Джон Синджон алӑ пусса кӑларнӑ. Унӑн пӗрремӗш «Кӗмӗл курупка» (выр. «Серебряная коробочка») 1906 ҫулта тухнӑ, ӑна пысӑк хак панӑ, ун хыҫҫӑнах ҫав ҫулхине «Харпӑрлӑх» роман пичетленнӗ, Форсайтсем ҫинчен ҫырнӑ трилогири вӑл пӗрремӗш кӗнеке пулнӑ. Голсуорси пьесӑсем те, романсем те ҫырнӑ пулин те, ҫак тапхӑрта вӑл ҫапах та пьесӑсемпе ӗҫлеме кӑмӑлланӑ, вӗсен тӗп теми, вӑл вӑхӑтри ытти нумай ҫыравҫӑсенни пекех, расна классемпе халӑх хушшинчи хутшӑнусем пулнӑ.

Голсуорси драматург пек те вӑйлӑ палӑрнӑ. Унӑн пьесисенче обществӑри танмарлӑх проблематикине тата чухӑнсем тӗлӗшпе сиксе тухакан тӗрӗсмарлӑха ҫутатнӑ. «Кӗмӗл курупка» (1906) пьесӑра пуянсемшӗн те, чухӑнсемшӗн те пӗр саккун пурри пирки палӑртнӑ, «Тӗрӗслӗх» пьесӑра вара ҫыравҫӑ суд реформине ирттерме сӗннӗ.

Голсуорси пултарулӑхӗн тӗп теми — хуҫасемпе харпӑрлӑх тӗнчи, вӗсене пула ҫынсене хӑйсене хӑй чурасем пулса тӑраҫҫӗ. Ҫак тӗнчене хирӗҫ вӑл илемпе ирӗклӗх тӗнчине тӑратать. Ҫапла, тӗслӗхрен, «Рубейн вилли» романра ӗҫ-пуҫ художник тӗнчи буржуа тӗнчипе (этемӗн тӗп хаклӑхӗ унта унӑн пуянлӑхӗ шутланать) хирӗҫни тавра аталанать.

Анчах та Голсуорси хальхи вӑхӑтра романӗсене пула, уйрӑмах «Форсайтсем пирки калакан сага» ятлипе паллӑ, ку трилогире пӗрешкел ятлӑ ҫемье пирки ҫырса кӑтартнӑ. 1906 ҫултан пуҫласа 1921 ҫулччен ҫырнӑскере Томас Маннӑн «Будденброксем» романа евӗрленӗ ӗҫ пек хаклама пулать. Голсуорси романа социаллӑ тавлашу пек пӑхнӑ. Обществӑри йывӑрлӑхсене тӗпчесси ун шухӑшӗпе ҫыравҫӑн тивӗҫӗ (апла пулин те пӗтӗмлетӗве палӑртмалла мар) шутланнӑ. Автор хӑй каласа панӑ тӑрӑх, «Сагӑна» ҫырас умӗн вӑл Киплинг, Золя, Тургенев, Толстой тата Флобер ӗҫӗсене тепӗр хут вуласа тухнӑ.

Ҫак трилогире те, ытти романсенчи пекех, социаллӑ классен, уйрӑмах вӑтам класӑн аслӑ сийӗн пурнӑҫӗ ҫинчен, тӗплӗн ҫырса кӑтартнӑ. Хӑйӗн паттӑрӗсене кӑмӑллать пулин те Голсуорси вӗсен ютшӑнӑвне, снобизмне, укҫа-тенкӗшӗн ҫуннине, хӑш чухне тата иккӗленӳллӗ мораль принципӗсене илсе кӑтартать. Вӑл Виктория тапхӑрӗн малтанхи литературӑра мала хуракан общество идеалӗсем пирки иккӗленсе ҫырнӑ Эдвард тапхӑрӗнчи пӗрремӗш ҫыравҫӑсенчен пӗри шутланать. Голсуорси Англири вӑтам класс ҫемйин улшӑнӑвӗсене илсе кӑтартать пулсан та, хӑй вӑл акӑлчансен обществи ытлашшиех улшӑнман тенӗ.

Сагӑра 1914 ҫул умӗнхи британи вӑтам класӗ шутӗнчи виҫӗ ӑру ҫинчен ҫырса панӑ. Форсайтсем пирки калакан историе ҫыравҫӑ Артур Голсуорси тӑван пиччӗшӗн пурнӑҫне тӗпе хурса хайланӑ. Сӑмахран, Сомс хӑйӗн арӑмне мӑшкӑлланине чӑн пулӑмсене тӗпе хурса ҫырнӑ, ку ӗҫ-пуҫ Адӑпа унӑн Артур упӑшки хушшинче пулса иртнӗ. «Жан-Кристоф» роман авторӗ Ромен Роллан уйрӑм вулама май паракан, ҫапах та ҫав темӑнах ҫутатса паракан ҫавнашкал романсене палӑртма ятарлӑ роман-юханшыв термин та кӗртнӗ.

Форсайтсене тӗп сӑнарсен вырӑнӗнче ҫавӑн пекех «Форсайта ҫӑласси» калавра тата «Цивилизациллӗ» пьесӑра тӗл пулаҫҫӗ. Шӑпах вӗсенче харпӑрлӑхҫӑ йышши Форсайтсен сӑн-сӑпачӗ курӑнать те.

«Фарисейсен утравӗ» романра автор респектабельность хыҫӗнче пытанса тӑракан буржуасен икӗпитлӗхне уҫса парать. Утрав метафоринче автор икӗ питлӗ политикӗсенчен, чиркӳ ҫыннисенчен, ӑсчахӗсенчен тата ӳнер ӗҫченӗсенчен тӑракан пӗтӗм Англие питлет.

Голсуорси хӑйне реалист пек палӑртнӑ, «таса ӳнере» хирӗҫлесе, ӑна суя тесе, ӳкерчӗкӗн тӗрӗслӗхне кӑтартма тӑрӑшнӑ. Хӑйӗн «Ҫыравҫӑ пирки аллегори», «Ӳнер пирки тӗтреллӗ шухӑшсем», ҫавӑн пекех «Ӳнер тата вӑрҫӑ» статйисенче вӑл ӳнерӗн тӗллевӗ пурнӑҫпа хавхалантарасси тата ӳнер обществӑна палӑртасси пулса тӑрать тесе шутланӑ.

Голсуорси романист пулнӑ май тӗп сӑнарӑн пурнӑҫӗпе унӑн характерӗ тата унӑн шухӑшӗ хушшинчи ҫирӗп ҫыхӑнӑвне тупса палӑртасси питӗ пӗлтерӗшлӗ тесе шутланӑ. Романӑн чи пӗлтерӗшлӗ условийӗ — романра «пурнӑҫпа тӗрӗслӗхе» уҫса паракан тӗп сӑнар пурри.

Хӑйӗн пултарулӑхӗнче вӑл чылай реформа ирттерме чӗнсе каланӑ, вӗсен шутне суд тытӑмӗн реформине ирттересси те, хӗрарӑмсен прависемшӗн кӗрешесси те, чӗрчунсен прависемшӗн кӗрешесси те цензурӑна хирӗҫ тӑрасси те кӗрет.

Джон Голсуорси тӗрлӗ тематикӑна ҫутатакан 20 романӑн, 27 пьесӑн, 3 сӑвӑ пуххин, 173 калавӑн, 5 эссен, 700 ҫырӑвӑн тата ытти нумай ал ҫырӑвӑн авторӗ. Автор вилнӗ хыҫҫӑн унӑн хайлавӗсем пирки халӑх манма пуҫланӑ, унӑн пултарулӑхне Лоуренспа Вирджиния Вульф самай тиркенӗ, апла пулин те 1967 ҫулта «Форсайтсем пирки калакан сагӑна» ӑнӑҫлӑ адаптациленӗ хыҫҫӑн халӑх унӑн ӗҫӗсемпе тепӗр хут кӑсӑкланма пуҫланӑ. Голсуорси Томас Манн пултарулӑхне пысӑк витӗм кӳнӗ, автор хайлавӗсем Францире тата Раҫҫейре анлӑ сарӑлнӑ пулнӑ.

Библиографи

Тӑватӑ ҫилтен (калавсен пуххи) (1897 ҫ.)
Джослин, роман (1898 ҫ.)
Рубейн вилли, роман (1900 ҫ.)
Фарисейсен утравӗ, роман (1904 ҫ.)
Форсайтсем пирки калакан сага:
- I.
  - Харпӑрлӑх, роман (1906 ҫ.)
  - Форсайтӑн юлашки ҫӑвӗ (1918 ҫ.)
- II.
  - Мӑйкӑчра, роман (1920 ҫ.)
  - Вӑрану (1920 ҫ.)
- III.
  - Тара пани, роман (1921 ҫ.)
Усадьба, роман (1907 ҫ.)
Тӑванлӑх, роман (1909 ҫ.)
Тӗрӗслӗх, пьеса (1910 ҫ.)
Патриций, роман (1911 ҫ.)
Аслӑ ывӑл, пьеса (1912 ҫ.)
Тӗттӗм чечек, роман (1913 ҫ.)
Фрилендсем, роман (1915 ҫ.)
Тулли уйӑх, пьеса (1915 ҫ.)
Вилӗме ҫӗнтерсе, роман (1917 ҫ.)
Гротески (1917-1918 ҫҫ.)
Сӑваплӑ ҫын ҫулӗ, роман (1919 ҫ.)
Ҫирӗп тытса, пьеса (1920 ҫ.)
''Хальхи камит'':
- I.
  - Шурӑ упӑте, роман (1924 ҫ.)
  - Идилли (1926 ҫ.)
- II.
  - Кӗмӗл кашӑк, роман (1926 ҫ.)
  - Тӗлпулусем (1926 ҫ.)
- III.
  - Акӑш юрри, роман (1928 ҫ.)
''Юлашки сыпӑк'':
- Хӗр кӗтет, роман (1931 ҫ.)
- Чечекри пушхир, роман (1932 ҫ.)
- Тепӗр ҫыран, роман (1933 ҫ.)
Голсуорси сӑввисен пуххи (1934 ҫ.)

Сочиненисемпе кӑларӑмсем

Works, v. 1-30, L., 1923-36;
Letters. 1900—1932, ed. by E. Garnett, L., 1934:

Вырӑсла куҫарнисем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Голсуорси Д. Собр. соч., т. 1-12, Л., 1929;
Голсуорси Д. Собр. соч., т. 1-16, М., 1962;
Голсуорси Д. Собрание сочинений, т. 1-8. М., 1983
Голсуорси Д . Сага о Форсайтах, т. 1-2, М., 1956
Голсуорси Д. Новеллы, М., 1957;
ГолсуорсиД. Драмы и комедии, М., 1956.
Голсуорси Д. Джослин. Роман, рассказы/пер. А.Кудрявицкого. М.: Политиздат, 1991.
Голсуорси Д. Конец главы. Трилогия. М.: ГИХЛ, 1961.
Голсуорси Д. Сага о Форсайтах, т. 1-4, пер. под общ. ред. М. Ф. Лорие, М.:"Правда", 1983.

Экран ҫине кӑларнисем

«Акӑлчан вальсӗ» (пьесипе «Джой»; режиссёр Гитис Лукшас), 1982
«Ҫирӗм пӗр кун» / 21 days (together) (режиссёр Бэзил Дин), 1940
«Ултавлӑ вӑйӑ» / Skin Game, The (режиссёр Альфред Хичкок), 1931
«Форсайтсем пирки калакан сага» / That Forsyte Woman США, 1949
«Форсайтсем пирки калакан сага (телесериал, 1967)» / The Forsyte Saga (сериал, 26 ярӑм), Аслӑ Британи, BBC, 1967
«Форсайтсем пирки калакан сага» / The Forsyte Saga (сериал, 10 ярӑм, 2 сезон), Аслӑ Британи, 2002

Ӑнлантарусем

^ ¹^,²^,³ Краткая литературная энциклопедия (выр.) — М.: Советская энциклопедия, 1962.
^ John Galsworthy // Encyclopædia Britannica (англ.)
^ ¹^,² Голсуорси Джон // Большая советская энциклопедия (выр.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
^ ¹^,² LIBRIS — 2012.
^ Шаблон:БСЭ1
^ Малая советская энциклопедия : в 10 т. / гл. ред. Н. Л. Мещеряков. - Москва : АО "Советская энциклопедия", 1928-1932./ Т. 2: Ванини - Дротик. - 1929. - 960 стб. / стб. 557 (паллӑ мар). Пӑхнӑ кун: 29 Пуш уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 29 Пуш уйӑхӗн 2022 ҫул.
^ РГБ→Голсуорти (паллӑ мар). Пӑхнӑ кун: 29 Пуш уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 26 Чӳк уйӑхӗн 2019 ҫул.
^ John Galsworthy (англ.). wordsworth-editions.com. Пӑхнӑ кун: 27 Чӳк уйӑхӗн 2019. Архивланӑ 11 Раштав уйӑхӗн 2018 ҫул.
^ М. Тугушева. Конец главы // Д. Голсуорси. Конец главы. Трилогия. — Л.: Лениздат, 1978. с. 718.
^ Joseph Conrad, Frederick R. Karl (and Laurence Davies) (ed.), The Collected Letters of Joseph Conrad Volume 2, 1898—1902, (Cambridge, 1986), цит. по Open University , Wayback Machine çинчи 2013 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 19-мӗшӗнчи копийӗ

Литература

Левидова И. М. Джон Голсуорси: Биобиблиографический указатель. М., 1957
Тугушева М. Джон Голсуорси. М., 1973
Дюпре К. Джон Голсуорси. М., 1986
Н. Михальская. «Сага о Форсайтах» Джона Голсуорси. – М: Прогресс, 1974

Каҫӑсем

Джон Голсуорси: Собственник — вырӑсла тата акӑлчан чӗлхисемпе
«Кругосвет» энциклопедири статья
Джон Голсуорси Александр Карпенкон «Книги и люди» автор телепрограмминче. Диалог-ТВ, 29№ кӑларӑм, 2015

Ку статьяна РУВИКИН Вырӑс уйрӑмӗнчи Голсуорси, Джон статьяна чӑвашла куҫарса хатӗрленӗ. '

[_16eb893a4775b3c5-1] ¹^,²^,³ Краткая литературная энциклопедия (выр.) — М.: Советская энциклопедия, 1962.

[_5f60db4aa2bc1d42-2] John Galsworthy // Encyclopædia Britannica (англ.)

[_f976a8b9e3a5e2b3-3] ¹^,² Голсуорси Джон // Большая советская энциклопедия (выр.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_f884fe33a4c80145-4] ¹^,² LIBRIS — 2012.

[5] Шаблон:БСЭ1

[6] Малая советская энциклопедия : в 10 т. / гл. ред. Н. Л. Мещеряков. - Москва : АО "Советская энциклопедия", 1928-1932./ Т. 2: Ванини - Дротик. - 1929. - 960 стб. / стб. 557 (паллӑ мар). Пӑхнӑ кун: 29 Пуш уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 29 Пуш уйӑхӗн 2022 ҫул.

[7] РГБ→Голсуорти (паллӑ мар). Пӑхнӑ кун: 29 Пуш уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 26 Чӳк уйӑхӗн 2019 ҫул.

[8] John Galsworthy (англ.). wordsworth-editions.com. Пӑхнӑ кун: 27 Чӳк уйӑхӗн 2019. Архивланӑ 11 Раштав уйӑхӗн 2018 ҫул.

[Глава-9] М. Тугушева. Конец главы // Д. Голсуорси. Конец главы. Трилогия. — Л.: Лениздат, 1978. с. 718.

[10] Joseph Conrad, Frederick R. Karl (and Laurence Davies) (ed.), The Collected Letters of Joseph Conrad Volume 2, 1898—1902, (Cambridge, 1986), цит. по Open University , Wayback Machine çинчи 2013 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 19-мӗшӗнчи копийӗ

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]