Океан
Тĕнче океанĕ (авалхи чăвашла - Талай) — тинĕс шывĕн çыхăнуллă пысăк пĕрлĕхĕ. Çĕрĕн тăватă пайĕнчен виççĕшĕ яхăн (71 %) тинĕс шывĕпе витĕннĕ.
Океансен географийĕ
Тĕнче океанĕн шывĕсем
Океансен тĕпĕсен рельефĕ
Тинĕс юхăмĕсем
Тинĕс юхăмĕсем — океан шывĕн пысăк калăпăшĕсен куçăмĕсем. Çак ĕç пулăмĕ чылай çĕршывсен климатне улăштарса тăрать.
Климачĕ
Çĕрĕн климачĕ океанран çав тери пăхăнуллă пулать. Хĕвел радиацийĕ хăвачĕпе шыв пăса çĕкленет те Çĕрĕн континенчĕсене çитет, вара атмосферăн тĕрлĕ нӳрĕкĕн тĕсĕсемпе çĕр питне ӳкет. Океан юхăмĕсем вĕрӳллĕ е сивĕннĕ шывсене урăх широтăсене куçараççĕ, çапла вĕсем планета çинчи ăшăн пайланăвĕшĕн явăплă пулаççĕ.
Шыв пысăк ăшă калăпăшĕллĕ, çавăнпа океан температури типçĕр температуринчен çав тери мăранрах улшăнать. Океанçум çĕрсенче сезонра температура вăрах çеç сикет.
Экологи
Океан чылай хормăллă пурнăçшăн таврашĕ шутланать; çав шутра:
- пулăсем
- кит евĕрлисем: китсемпе дельфинсем
- пуçураллисем: осьминогсемпе кальмарсем
- рак евĕрлисем: лобстерсемпе креветкăсем
- тинĕс ăманĕсем
- планктон
- криль
- коралл
- шыв ӳсентăранĕсем
Хуçăлăх ĕçĕсем
Океансем хуçалăх ĕçĕсемшĕн порчĕсем хушшинче турттараççĕ. Шыв тăрăх япала куçарма йӳнĕ, çапах та хăвăрт мар. Тинĕс çулĕсене кĕскелетме каналсем,касса тунă, вĕсенчен чаплисем: Панама тата Суэц каналĕсем.
Тĕпчев историйĕ
Çав. пекех
- Тĕнче океанĕн музейĕ
Асăрхавсем
Океансем (Тĕнче океанĕн пайĕсем) |
|
---|---|
Атлантика • Инди • Çурçĕр Пăрлă • Лăпкă • Кăнтăр (официаллă йышăнман) |
Çĕр |
|||
---|---|---|---|
Çĕр историйĕ | Çĕрĕн çул ӳсĕмĕ Çĕрĕн геологи историйĕ Геохронологи шкали Çĕр çинчи пурнăç историйĕ Çĕр пăрланни Парадокс слабого молодого Солнца Теория гигантского столкновения Эволюци хронологийĕ |
Çĕрĕн физика характеристикисем Масса Гравитаци уйĕ Магнит уйĕ Çĕр фигури (Çĕр эллипсоичĕ Геоид) | |
Çĕр сийĕ | Çĕр структури Йĕтре Хупă Атмосфера Гидросфера Биосфера | ||
Географи тата геологи | Австрали Антарктида Африка Еврази (Ази, Европа) Америка (Ҫурҫӗр Америка, Кӑнтӑр Америка) Атлантика океанĕ Инди океанĕ Çурçĕр Пăрлă океанĕ Лăпкă океан Кăнтăр океан Континентсен дрейфĕ Континент Манти Океан Суперконтинент Тавра хутлăхБиом Биоразнообразие Дикая природа Климат Çутçанталăк Çутçанталăк зони Экологическая ниша Экологи Экосистема | ||
Çав. пекех | Çĕрĕн пуласлăхĕ Гипотетические естественные спутники Земли Çĕрĕн кунĕ Çĕрĕн ялавĕ Тĕнче Çутçанталăкри инкек Суточное вращение Земли Çĕрĕн ункисем | ||
Категория «[[:Категория:Çутçанталăк|Шаблон:Вложенные кавычки]]» • Шаблон:Портал2 |