Ăрсиел

Ял-хула
Ăрсиел
Ăрсиел
Ялав Герб
53°45′10″ с. ш. 52°13′45″ в. д.
Патшалӑх	Раҫҫей Федерацийӗ Раҫҫей Федерацийӗ
Федераци субъекчӗ	Самар облаçĕ
Муниципаллă район	Похвиçнĕ
Ял тăрăхĕ	Ăрсиел
Историпе географи
Никӗсленӗ	1757|1757
Сехет тӑрӑхӗ	UTC+4:00
Халӑх йышӗ
Халӑх йышӗ	933 ҫын (2002)
Национальноҫсем	чăвашсем
Конфессисем	православсем
Катойконим	ăрсиелсем
Цифра идентификаторӗсем
Телефон кочӗ	+7 84656
Почта индексӗ	446450
ОКТМО кочӗ	36634446101
Код ОКАТО (2014 ҫулччен)	234 846 001 36 234 846 001
Номер в ГКГН	0057331
Ăрсиел

1757

Ăрсиел, — Самар облаçĕн Похвиçнĕ районĕнчи ял.

Кун-çулĕ

1757-мĕш çулта Чĕмпĕр тата Саккам чăвашĕсем никĕсленĕ. Ял ячĕ, ахăртнех, Рыскандей Юмаев текенскерпе (1762-мĕш çулта ăна асăнни пур) çыхăннă. 19-мĕш ĕмĕрте тата 20-мĕш ĕмĕр пуçламăшĕнче Пăхăрăслан уесĕн Çтуххаль вуласĕнче шутланса танă (Малтан Ĕренпур, кайран Самар кĕпĕрнийĕсенче). Пурăнакансем – чăвашсем тата тутарсем (1928-мĕш çулта – 50%; уйрăм Алькино яла уйрăлса тухнă), до 1860-мĕш çулсемччен — патшалăх хресченĕсем. 1894-мĕш çулта хутла вĕренмелли шкул уçăлнă.

Ялта ĕлĕкренпех тĕне кĕмен чăвашсем пурăннă. ( 18-мĕш ĕмĕр варринче – 100%, каярахпа 19-мĕш ĕмĕр вĕçĕччен – 19-мĕш ĕмĕр вĕçĕнче – 58%, 20-мĕш ĕмĕр вĕсĕнче – 40% яхăн , 130 кил). 1870 мĕш çулсенче хăшпĕрисем ислама куçнă пуль теççĕ. 1905-мĕш çулта çавсем мичĕт уçма ыйтса çыру та çырнă иккен. 1908-мĕш çулта Ăрсиелти тата 22 тĕне кĕмен чăваш ислама куçма кăмăл тунă тет. Ислама тухнă чăвашсен тăхăмĕсем паянхи кун та ялтах пурăнаççĕ. Анчах та вĕсене хальхи вăхăтра "мăссăльмансем" теме çук теес пулать. Тĕне кĕмен шутланакансем, чăн та, пур. Кулленхи уявсем: çĕнĕ çул, çăварни чупни, мункун, çимĕк, вăйă, акатуй, кĕр сăри....

Ыр-хаяр тĕнĕн элеменчĕсем те сыхланса юлнă:хывни, сĕрен, юпа... Çавăн пекех ислам паллисем те пур(хайăр пани). Халах йышĕ: 1763 – 325 çын.; 1781 – 269; 1795 – 327 çын.; 1817 – 190 арçын.; 1824 – 196; 1830 – 214 арçын; 1840 – 528 арçын; 1857 – 685; 1870 – 952; 1884 – 1097; 1897 – 2041; 1910 – 1720; 1928 – 1789; 1992 – 1039; 2002 – 933 çын.

Пĕр тĕлте тата çапла калани пур: 1757-мĕш çулхи çурла уйăхĕн 12-мĕшĕнче Заит Абдуллин старшина ертсе пыракан турхансем тата Рысай Ляковпа 20 чăваш килĕшӳ туса хайхисем Хусан уесĕнчи Аксу ялĕнчен куçса килнĕ:

Оригиналлӑ текст (выр.)  

«Лета 1757 августа 12 дня Уфимского уезда Казанской дороги Кипчатской волости служилые тарханы, старшина Заит Абдулов с братьями своими тарханами ж, Мухаметем, Танатаром, Смаилом Абдуловыми, Усман Уразметев, Султангул Тименеев, Башир Шарыпов, будучи в городе Уфе от Крепостных дел, дали сию запись Казанского уезда Асокиной сотни деревни Аксубаевой ясачным чувашам Рысаю Лякову с товарищи 20-ти чувашам в том, что припустили мы, тарханы, их, чуваш, для владения и поселения дворами с нами вообще на старинную жалованную прадедам, дедам и отцам нашим вотчинную землю, которою мы, тарханы, по грамотам и по данному из Оренбургской губернской канцелярии указу владеем одне, а она, наша земля, состоит в Уфимском Л. 21об.: уезде, в Кипчатской волости близ Казанского уезда по межам и урочищам, а именно по речке Кирикали и по обе стороны с устья и до вершины, а от той речки поворот вправо до вершины речки Каза-елги и поворот по ней вниз по правой стороне до речки Карагали, а от речки Карагали до ключа Чагиль-елги, который вышел из черного лесу, устьем впал в озеро Карасье и в Кинель реку по левую сторону до устья речки Савруши и до елхового колка, а от того колку поворот влево до верхнего того ж колка конца и до речки Анлы-елги до суходолья, а от него по левую ж сторону поворот через сырт до липового суходолья, а от того олшанной бани и до речки Кирикали впредь на сорок лет, и за то взяли мы, тарханы Заит с товарищи (…) вместо оброку за все оные годы денег 80 рублей (…)».

Паллă çыннисем

• Молянов Николай Иванович (1882-?), — "Чурасен тусĕ" кĕнеке (1905) авторĕ.
• Ижедеров Фёдор Николаевич — Совет Союзĕн паттăрĕ.

Ӑнлантарусем

Вуламалли

Терентьева О.Н., Ефимова О.Н,, Семенова Т.И. . — Шупашкар: Чăваш кĕнеке изд-ви. — 2 000 экз. — ISBN 978—5—7670—1547-4.

Каçăсем

• Ачча, В. «Туслăх пытăр ĕмĕре», Канаш ен (2009-07-03).

• • Чăваш энциклопедийĕ