Итальян чĕлхи

Итал чĕлхи
Тăван ячĕ:	italiano, lingua italiana info)
Патшалăхсем:	Эритрей, Сомали, Мальта, Албани
Официаллă статус:	ЕП
Рейтинг:	18
Классификаци
Категори:	Еврази чĕлхисем
	Инди-европа çемьи Роман ушкăнĕ Итал-роман кĕçĕн ушкăнĕ
Çырулăх:	латиница
Чĕлхе кочĕсем
ISO 639-1:	it
ISO 639-2:	ita
ISO 639-3:	ita
	Çавăн пекех пăхăр: Проект:Лингвистика

Тĕнчере итал чĕлхин ареалĕ

Итал чĕлхи (lingua italiana) — швейцар ретороман чĕлхисемпе пĕр танах). Хорватипе Словенири чылай итал халăхĕ пурăнакан темиçе тăрăхра иккĕмĕш официалă чĕлхе пулать.

Итал чĕлхи Итали территоринче саралнă халăх латынĕнчен пуçланать. Вăтам ĕмĕрлĕхре, ун чухне Итали политика енчен сапаланнă пулнă, пĕрлĕ литература чĕлхи пулман, çапах та тĕрлĕ диалектлă çыру палăкĕсем сыхланса юлнă. Çĕнетӳ тапхăрĕнчен пуçласа чи хисеплĕ диалект Петрарка тата Боккаччо çырнă. Çапах та, пуян пĕлӳ илнĕ çынсем классик таса латыньпе танлаштарса итал чĕлхине «вульгарлă» — volgare тенĕ. XVIII—XIX ĕмĕрсенчен пуçласа çурçĕрпе кăнтăр галл-роман, кăнтăр итал — итал-роман шутне кĕнĕ. Диалектсемсĕр пуçне, итал литература чĕлхин темиçе тĕслехĕ^{сардинпа фриул) пур.}

Кун-çулĕ

Данте Алигьери

Лингвистика пахалăхĕ

Алфавит тата орфографи

Итал алфавичĕ (alfabeto)
Сасă палли	Пуплев	Ячĕ
A a	[a] (а)	a
B b	[b] (б)	bi
С с	[k], [ʧ] (к, ч)	сі
D d	[d] (д)	di
E e	[e], [ɛ] (э)	e
F f	[f] (ф)	effe
G g	[g], [ʤ] (г, дж/ж)	gi
H h	текста пăхăр	acca
I i	[i], [j] (и, й, ь) текста пăхăр	i
L l	[l] (ль)	elle
M m	[m] (м)	emme
N n	[n] (н)	enne
O o	[o], [ɔ] (о)	o
P p	[p] (п)	pi
Q q	[k] qu [kw] юнашар кăна	cu
R r	[r] (р)	erre
S s	[s], [z] (с, з)	esse
T t	[t] (т)	ti
U u	[u], [w] (у)	u
V v	[v] (в)	vi, vu
Z z	[ʦ], [ʣ] (ц, дз/ѕ)	zeta
Ют çĕр сăмахĕсене çырнă чух кăна
J j	[j] (й)	i lungo
K k	[k] (к)	cappa
X x	[ks] (кс)	ics
W w	[v] (в, у)	vu doppia
Y y	[i] (и, й)	ipsilon, i greca

Фонетика тата фонологи

Уçă сасăсем

Литература итал чĕлхинчи уçă монофтонгĕсене таблицăра кăтартнă:

Итал чĕлхин уçă сассисем
	Малти	Вар	Кайри
Çӳлти	i		u
Вăтам-çӳлти	e		o
Вăтам-аялти	ɛ		ɔ
Аялти		a

Грамматика

Ятсем

Итал чĕлхинче:

Икĕ ăрат:аçа (maschile) тата ама (femminile). Ӳкĕмсем çук, предлогсем кăна.

Глаголсем

Антропонимика

Вуламалли

Berruto, Gaetano. . — Carocci.
Berloco, Fabrizio. . — Lengu. — ISBN 978-8894034813.
Serianni, Luca. . — Garzanti.

Асăрхавсем

^ De Mauro, Tullio. Storia linguistica dell’Italia unita. Bari: Edizioni Laterza, 1963

Каçăсем

Ку — ҫырса пӗтермен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе е хушса проекта пулăшма пултаратăр.
Çак асăрхаттарнине май пулсан тĕрĕсреххипе улăштармалла.

[1] De Mauro, Tullio. Storia linguistica dell’Italia unita. Bari: Edizioni Laterza, 1963

фриул

с • т Роман чĕлхисем
Ибер-роман кĕçĕн ушкăнĕ	астурлеон (астур чĕлхи \| галис-астур \| кантабр \| леон \| миранд \| эстремадур) • мосараб† • галис-португал (галис \| фала де Шалима) • галис \| кало \| кастрапо \| кастуо \| ладино \| портуньол \| чабакано \| янито)

Окситан-роман кĕçĕн ушкăнĕ	*оверн \| гаскон (аран) \| лангедок \| лимузен \| виваральп \| провансаль \| шуадит†) • каталан* (балеар \| валенс)**

Галл-роман кĕçĕн ушкăнĕ	арпитан • валлон • галло • лотаринг • норманд • пикард • пуатвен-сентонжон (пуатевин, сентонж)

Итал-роман кĕçĕн ушкăнĕ	венет \| монегас) \| ломбард \| пьемонт \| эмилиан-романьоль • Вăта ушкăнĕ: рим \| тоскан \| умбр • Кăнтăр ушкăнĕ: абруц \| апули \| калабри \| неаполитан • сардин • истророман

Ретороман кĕçĕн ушкăнĕ	ладин • Далмац кĕçĕн ушкăнĕ	далмац†

Балкан-роман кĕçĕн ушкăнĕ	истрорумын • мегленорумын • румын (молдаван)