VI Тупоу

	Ҫын пирки
	VI Тупоу
Çуралнă чухнехи ят	тонг. ʻAhoʻeitu ʻUnuakiʻotonga Tukuʻaho
Чӑн ят	тонг. Tupou VI
Çуралнă вăхăт	1959 ҫулхи утӑн 12-мӗшӗ[…] (65 ҫулта)
Çуралнă вырăн	Королевский дворец[d], Нукуалофа[d], Тонга[d];
Гражданлăх	Тонга[d];
Альма-матер	Университет Нового Южного Уэльса[d]; Университет Восточной Англии[d]; Bond University[d];
Ашшĕ	Тауфа’ахау Тупоу IV[d]
Амăшĕ	Queen Halaevalu Mataʻaho, Queen Mother of Tonga[d]
Арăмӗ	Нанасипау'у Туку'ахо[d]
Ачисем	Сиаоси Тупоутоа[d], Ангелика Латуфуипека Тукуахо[d] тата Принц Ата[d]
	РУВИКИ.Медиа ҫинчи материалсем

Тупоу VI, ҫуралнӑ чухнехи ячӗ — ʻАхоʻеиту ʻУнуакиʻотонга Тукуʻахо (1959 ҫулхи утӑн 12-мӗшӗ(19590712), Нукуалофа, Тонга) — Тупоу ӑрӑвӗнчен тухнӑ 2012 ҫултанпа Тонгӑн улттӑмӗш патши. Унччен 6 ҫул хушши ҫӗршыв премьер-министрӗн должноҫне йышӑннӑ.

Кун-ҫулӗ

IV Тауфаахау Тупоу Тонго патшин шучӗпе виҫҫӗмӗш ывӑлӗ тата чи кӗҫӗн ачи. Карьерӑна ҫар ӗҫӗнчен пуҫланӑ: 1982 ҫулта Тонгӑн тинӗс-ҫар вӑйӗсенче хӗсметре тӑма кайнӑ, 1987 ҫулта капитан-лейтенант звани таран ӳснӗ. 1990 ҫултанпа 1995 ҫулччен «VOEA Pangai» патруль киммин командирӗ пулнӑ, ҫавӑн пекех Бугенвиль утрав (Папуа-Ҫӗнӗ Гвиней) ҫинчи мирлӗ пурнӑҫа упракан операцие хутшӑннӑ.

1998 ҫулта ҫар хӗсметӗнчен пушаннӑ на тӳре-шара ӗҫне пурнӑҫлама пуҫланӑ, 1998 ҫулхи юпа уйӑхӗнчен пуҫласа 2004 ҫулхи ҫурла уйӑхӗччен пӗр вӑхӑтрах хӳтӗлев министрӗ тата ют ҫӗршывсен ӗҫӗн министрӗ пулнӑ. Ҫак должноҫсенче вӑл йышӑниччен унӑн аслӑ пиччӗшӗ Сиаоси Тупоу ларнӑ. 2000 ҫулхи кӑрлачӑн 3-мӗшӗнче Ахоэитӑна Тонга премьер-министрӗ вырӑнне лартнӑ. 2006 ҫулхи нарӑсӑн 11-мӗшӗнче паллӑ мар сӑлтава пула вӑл вырӑнсене хӑй ирӗкӗпе пушатнӑ. Ҫакӑ ахӑртнех 2005 ҫулӑн варринче ҫӗршывра иртнӗ хумханусене пула пулса иртнӗ, унта хутшӑннӑ халӑх Тонгӑна ертсе пырас ӗҫре патша кил-йышӗн витӗмӗ ытла пысӑк пулнишӗн хирӗҫ тӑнӑ. Унӑн вырӑнне Фелети Севеле йышӑннӑ, вӑл еткерпе куҫакан пӗр-пӗр хисеплӗ ята тивӗҫмен е аристократ кил-йышӗнчен тухман пӗрремӗш Тонго премьер-министрӗ пулса тӑнӑ.

Ҫемйи

Ахоэиту Ваэа аслӑ ҫулпуҫӗн, Нанасипауу хӗрне качча илнӗ. Мӑшӑрланнӑ хыҫҫӑн вӗсен виҫӗ ача ҫуралнӑ:

Ангелика Латуфуипека Тукуахо принцесса (1983 ҫулхи чӳкӗн 17-мӗшӗнче ҫур., Тонга). 2012 ҫулхи ҫурла уйӑхӗнчен пуҫласа Австралире ӗҫлекен Аслӑ комиссар шутланать.
Сиаоси Тупоутоа Тукуахо принц (1985 ҫулхи авӑнӑн 17-мӗшӗнче ҫур., Нукуалофа, Тонга) — патша пуканне йышӑнма пултаракан. 2012 ҫулхи утӑн 12-мӗшӗнче пурнӑҫран уйрӑлнӑ Киникинило Фэкэфэнe Аслӑ ертӳҫӗ хӗрӗ, Офейной принцесси тата леди Фэкэфэну шутланакан Хонь Сынайтакала Факафаньуана качча илнӗ. Вӗсен тӑватӑ ача пур:
- Тауфаахау Мануматаонго принц (2013 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 10-мӗшӗнче ҫур., Окленд, Ҫӗнӗ Зеланди);
- Хэлэлу Мэйта’эхо принцесса (2014 ҫулхи утӑн 12-мӗшӗнче ҫур., Окленд, Ҫӗнӗ Зеланди);
- Нанасипау’у Элиана принцесса (2018 ҫулхи пушӑн 20-мӗшӗнче ҫур., Окленд, Ҫӗнӗ Зеланди);
- Салоте Мафиле’о Пилолеву принцесса (2021 ҫулхи нарӑсӑн 25-мӗшӗнче ҫур., Канберра, Австрали);
Ата принц — Унуаки Унуакиотонга (1988 ҫулхи акан 27-мӗшӗнче ҫур., Нукуалофа, Тонга).

Ячӗ-хисепӗсем

Йӑлана кӗнӗ тӑрӑх Тонгӑра принца хисеплӗ ят параҫҫӗ, халӑх ӑн ҫак ятпа хисеплеме тытӑнать, вӑл унӑн харпӑр ячӗ вырӑнне пулса тӑрать. Патша пуканне йышӑнма пултаракан ҫын пулса тариччен Ахоэитӑн харӑсах пӗр е тӳрех виҫӗ хисеплӗ ят пулнӑ: Пеари Лавака, Коловаири Ата, Ваваури Улукалала. Ҫак хисеплӗ ятсене хӑть те мӗнле йӗркепе калама пулать, анчах та ытларах Лавака Ата Улукала тата Улукалала Лавака Ата ятсемпе усӑ кураҫҫӗ.

Ахоэита патша пуканне йышӑнма пултаракан ҫын пулса тӑнӑ хыҫҫӑн ӑна йӑлана кӗнӗ тӑрӑх Тупоутоа теме пуҫланӑ, ку ятпа мӗнпур кронпринцсене те калаҫҫӗ. Маларах ку ятпа Ахоэитӑн аслӑ пиччӗшӗ ҫӳренӗ, анчах та ахаль ҫемьери хӗрарӑма качча илнӗ хыҫҫӑн унӑн ҫак титултан хӑтӑлма тивнӗ.

Ҫакна та палӑртмалла: VI Тупоуна патша кӑшӑлне тӑхӑнтартассин официаллӑ церемонийӗ патша пуканне йышӑннӑ хыҫҫӑн виҫӗ ҫул иртсен ҫеҫ пулса иртнӗ. Патша кӑшӑлне тӑхӑнтартасси уявсен эрнин чи чаплӑ уявӗ пулса тӑнӑ. Йӑлана кӗнӗ тӑрӑх вӑл тапхӑрта Тонга йӑли-йӗркисене ирттернӗ, урамра савӑнӑҫлӑ уявланӑ. Еткерлӗхе йышӑнакан Нарухито Яппун принцӗсӗр пуҫне савӑнӑҫлӑ уява Европӑри патшасен кил-йышӗнчи ҫынсен те хутшӑннӑ: Венгри принцӗ Георг фон Габсбург тата Австри принцесси Мари-Тереза фон Гогенберг.

Карьери

1991—1995 — Тонга ТҪВ ҫарпуҫӗ, ютҫӗршывсен ӗҫӗн тата хӳтӗлев министрӗ
1998—2004 — ют ҫӗршыв ӗҫӗсен министрӗ
1998 — хӳтӗлев министрӗ
2000 — премьер-министр, ял тата вӑрман хуҫалӑхӗсен министрӗ, пулӑ тытакан промышленность министрӗ, ТҪВ тата портсен министрӗ
2001 — граждан авиаци министрӗ тата коммуникаци министрӗ
2004 — граждан авиаци министрӗ, коммуникаци министрӗ, хӳтӗлев министрӗ, ТҪВ тата портсен министрӗ, ӗҫ тата инкеклӗ лару-тӑру министрӗ
2006 — премьер-министр вырӑнне тата ытти пӳлӗмри постсене хӑй ирӗкӗпе пушатать
2008—2012 — Австралири Тонгӑн ҫӳллӗ шайри комиссарӗ
2012 ҫултан — Тонга патши.

Пӗлӳ илни

1977 — пӗлӳ илни ҫинчен панӑ пӗтӗмӗшле сертификат (А шай), The Leys School, Кембридж, Аслӑ Британи
1988 — стратегиллӗ тӗпчевсен специалисчӗ, АПШ тинӗс-ҫар колледжӗ, Ньюпорт (Род-Айленд), АПШ
1995 — стратегиллӗ тӗпчевсен дипломлӑ специалисчӗ, Australian Joint Services Staff College, Австрали
1997 — хӳтӗлев ыйтӑвӗсемпе ӗҫлекен магистр, Bond University, Квинсленд, Австрали
1998 — тӗнчери хутшӑнусен ыйтӑвӗсемпе ӗҫлекен магистр, Bond University, Квинсленд, Австрали

Ӑнлантарусем

^ Tupou VI. // Brockhaus Enzyklopädie (нем.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
^ Tupou VI Tupou // Roglo — 1997.

Каҫӑсем

Pacific Magazine. TONGA: Prime Minister Resigns, Effective Immediately.

[_bb7a93bcce81a5dd-1] Tupou VI. // Brockhaus Enzyklopädie (нем.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag

[_e688dde04d93e380-2] Tupou VI Tupou // Roglo — 1997.

[1]

[2]