Раççей империйĕ
Раççей импе́рийĕ; çаплах Раççей патшалахĕ е Раççей (реформăчченхи вырăс. Россійская Имперія) — республикăна куçариччен ячĕ. Импери çуралнине Аслă Çурçĕр вăрçи вĕçленсен вырăс патши Аслă Пётр I пĕлтерет[1]. Раççей империн тĕп хули малтан Санкт-Петербург 1713—1728 çулсенче, кайран Мускав 1728—1730 çулсенче, тепĕртакран каллех Санкт-Петербург 1730—1917 çулсенче (1914 хулана Петроград ята куçарнă) пулнă.
Раççей империйĕ пĕтĕм раççей императорĕ, 1905 çулчен нимĕнпе те чарман абсолют влаçпа усă курнă. республика пулса тăнине пĕлтернĕ. Империн саккун тăвакан органне — Патшалăх Думине — çав çулхи юпан 6- (19-) мĕшĕнче салатса янă.
Истори
Шаблон:Раççей историйĕ
Территори
Раççей империн географийĕ: 35°38’17" — 77°36’40" çурçĕр анлăхĕ тата 17°38’ — 169°44’ анăç вăрăмлăхĕ.
Раççей империн XIX ӗмӗр вĕçнелле территории лаптăкĕ — 21,8 млн км² (Тип çĕрĕн 1/6 пайĕ) — вăл тĕнчере иккĕмĕш вырăнта, Британи империйĕ хыççăн.
Халăхĕ
Халăх йышĕ
Раççей империн пысăк хулисем
Раççей империн пысăк хулисем 1897 çулхи халăх çыравĕпе (пин çын):
- Санкт-Петербург — 1265
- Мускав — 1039
- Варшава— 626
- Одесса — 404
- Лодзь — 314
- Рига — 282
- Кейӳ — 248
- Харьков — 174
- Тбилиси (Тифлис) — 160
- Ташкент — 156
- Вильнюс (Вильна) — 155
- Сарăту — 137
- Хусан — 130
- Ростов-Тан-çинчи — 120
- Тулă — 115
- Аçтăрхан — 113
- Днепропетровск (Екатеринослав) — 113
- Баку — 112
- Кишинёв — 109
- Хельсинки (Гельсингфорс) — 93
- Ӗренпур — 72
Пысăк хуласем, 1914 çулхи хаклавпа (пин çын):
- Санкт-Петербург — 2119
- Мускав — 1763
- Варшава — 864
- Рига — 558
- Кейӳ — 520
- Одесса — 500
- Лодзь — 378
- Тбилиси (Тифлис) — 307
- Харьков — 245
- Сарăту — 236
- Баку — 232
- Днепропетровск (Екатеринослав) — 211
- Вильнюс (Вильна) — 204
- Хусан — 194
- Ростов-Тан-çинчи — 172
- Аçтăрхан — 152
- Иваново (Иваново-Вознесенск) — 146
- Самар — 144
- Тула — 140
- Омск — 135
- Даугавпилс (Двинск) — 113
Императорсем тата влаç органĕсем
Пĕтĕм Раççей императорĕсем
.jpg)
- Пётр I Алексеевич — 1721—1725
- Екатерина I Алексеевна — 1725—1727
- Пётр II Алексеевич — 1727—1730
- Анна Иоанновна — 1730—1740
- Иван VI Антонович — 1740—1741
- Елизавета Петровна — 1741—1761
- Пётр III Фёдорович — 1761—1762
- Екатерина II Алексеевна — 1762—1796
- Павел I Петрович — 1796—1801
- Александр I Павлович — 1801—1825
- Николай I Павлович — 1825—1855
- Александр II Николаевич — 1855—1881
- Александр III Александрович — 1881—1894
- Николай II Александрович — 1894—1917
- Михаил II Александрович (ячĕшĕн; астула йышăнман)
Ертсе пыракан Сенат
Ертсе пыракан сăваплă Синод
Патшалăх думи
Кĕпернетĕрсем
Экономика
Патшалăхăн наци тупăшĕ — 16,4 млрд тенкĕ (тĕнчен 7,4 %).
Хĕçпăшаллă вăйсем
Тĕн
Этеплĕх
Литература
Синематограф
Архитектура
Вуламалли
- Рашин А. Г. Население России за 100 лет (1811—1913 гг.). — М.: Госстатиздат, 1956. — 352 с.
Каçăсем
- Раççей импери çинчен сайтсем
- Раççей империн рублĕ. Банкнот галерейи
- Раççей ялавĕсем 2013 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 25-мӗшӗнче архивланӑ.
- Раççей патшалăх гербĕн кун-çулĕ 2008 ҫулхи Раштав уйӑхӗн 6-мӗшӗнче архивланӑ.
- Раççей империн пысăк патшалăх гербĕ 2013 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 25-мӗшӗнче архивланӑ.
- Романов император кил-йышĕн гербĕсем 2009 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 7-мӗшӗнче архивланӑ.
- Вырăс гимнĕн çуралăвĕ. «Боже, Царя храни!» 2009 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 22-мӗшӗнче архивланӑ.
- Раççей импери хулисен гербĕсем 2009 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 22-мӗшӗнче архивланӑ.
- Б. Л. Бразоль «Царствование Императора Николая II в цифрах фактах (1894—1917 гг.)» 2014 ҫулхи Раштав уйӑхӗн 19-мӗшӗнче архивланӑ.
- Дореволюционнные справочники по Российской империи
- Подборка статей и книг на сайте журнала «Скепсис»
- Раççей императорĕн килĕ
Асăрхавсем
- ^ http://elib.ispu.ru/library/history/index.html 2010 ҫулхи Пуш уйӑхӗн 3-мӗшӗнче архивланӑ.
.svg){kind=small}
