Вутлă хӳре

Вутлă хӳре е Комета (гр. κομήτης хӳреллĕ, символĕ: ), — Хĕвел системин тĕтре евĕрлĕ объекчĕ. Вăл пуçĕнчен тата хӳринчен тытăнса тăрать.

Комета пуçĕ, е «кома», — кометăн чи çутă пайĕ. Унăн варринче темиçе километра тăсăлакан хытă япалалăх. Çав тĕшĕ пăрпа чул катăкĕсенчен тăрать. Хӳри вара — темиçе миллион километра тăсăлакан тусанпа газ хутăшĕ.

Пĕрлехи хыпарсем

Вăрăм тапхăрлă кометăсем пирĕн пата Оорт пĕлĕтĕнчен вĕçсе килеççĕ, пулас, унта çав тери нумай комета тĕшши. Хĕвел системин аяк енĕсенчи кĕлеткесем, яланхилле, вĕçекен япалалăхсенчен (шыв, метан тата урăх газсен) тытăнса тăраççĕ, Хĕвел патне çывхарсан вĕсем пăсланса каяççĕ.

Хальхи саманта 400 ытла кĕске тапхăрлă кометăна тупса палăртнă^[1].

Комета тытăмĕ

Комета тытăнса тăракан тĕп газсем^[2]^[3]

Атомсем	Молекулăсем	Ионсем
Н	Н₂O	H₂O⁺
О	С₂	H₃O⁺
С	С₃	OH⁺
S	CN	CO⁺
Na	СН	CO₂⁺
Fe	СО	CH⁺
Co	HCN	CN⁺
Ni	СH₃CN
	H₂CO

Йĕтре[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Темпель 1-мĕш кометин йĕтри («Дип Импакт» аппарат тунă фото)

Йĕтре — коетăн хытă пайĕ, унта мĕнпур масси тенĕ пекех вырнаçнă. Хальхи саманта кометăсен йĕтрисене телескопи меслечĕпе тĕрĕслеме май çук, мĕншĕн тесен вĕсем талкăшпех çутăлса тăракан материпе витĕннĕ.

Хӳре[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Ялкăш кометăсем Хӗвел патне çывхарнă чухне «хӳре» — çутăлакан ярăм — тăсăлма тытăнать, хĕвел çилĕпе çутă пусăмĕ хĕснипе вăл Хĕвелтен тепĕр еннелле сулăннă.

Çавăн пекех

Ӑнлантарусем

^ http://ssd.jpl.nasa.gov/dat/ELEMENTS.COMET
^ http://www.krugosvet.ru/enc/nauka_i_tehnika/astronomiya/KOMETA.html — КОМЕТА | Энциклопедия Кругосвет
^ Ю.Н.ГНЕДИН. [http://bourabai.kz/dmitriev/gnedin.htm#table2 Астрономические наблюдения кометы века: новые, неожиданные результаты] (паллӑ мар).

Каçăсем

Коитиро Томита / Беседы о кометах 2009 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 4-мӗшӗнче архивланӑ.
Популярная статья о кометах 2008 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 20-мӗшӗнче архивланӑ.
Статья «Кометы — странницы космических трасс»
Образы комет в изобразительном искусстве
Кометография
Столкновение кометы Шумейкеров—Леви 9 с Юпитером: что мы увидели (Физика наших дней)
Статья «Тайны межзвёздных облаков» — о проекте Стардаст
Уильям Нейпьер. Опасность комет и астероидов
Кометы в Солнечной системе, Инфографика. Схема орбит некоторых комет, которые были или будут видны с Земли невооружённым глазом.
Каталог орбитальной эволюции малых тел Солнечной системы
Zlobin A.E. Quasi Three-dimensional Modeling of Tunguska Comet Impact (1908), paper of AIAA 2007 Planetary Defense Conference

Ку — ҫырса пӗтермен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе е хушса проекта пулăшма пултаратăр.
Çак асăрхаттарнине май пулсан тĕрĕсреххипе улăштармалла.

Шаблон:Кометăсен тĕсĕсем

[1] ttp://ssd.jpl.nasa.gov/dat/ELEMENTS.COMET

[Кругосвет-2] ttp://www.krugosvet.ru/enc/nauka_i_tehnika/astronomiya/KOMETA.html — КОМЕТА | Энциклопедия Кругосвет

[3] Ю.Н.ГНЕДИН. [http://bourabai.kz/dmitriev/gnedin.htm#table2 Астрономические наблюдения кометы века: новые, неожиданные результаты] (паллӑ мар).

[1]

[2]

[3]

п • с • т Хĕвел системи
Ошибка: неверное или отсутствующее изображение

Хӗвел

Планетăсем: Меркури • Венера • Çĕр • Марс • Юпитер • Сатурн • Уран • Нептун •

карлик планетăсем:Церера • Плутон • Хаумеа • Макемаке • Эрида тата Карлик планетăсен кандидачĕсем Седна • Орк • Квавар • Кункун • 2002 MS₄

Мăн планета спутникĕсем: Уйăх • Каллисто • Ганимед • Европа • Ио • Титан • Энцелад • Мимас • Япет • Тефия • Диона • Рея • Оберон • Титания • Ариэль • Умбриэль • Миранда • Тритон • Протей • Харон

Спутниксем/ункăсем: Çĕрĕн • Марсăн • Юпитерăн/∅ • Сатурнăн/∅ • Уранăн/∅ • Нептунăн/∅ • Плутонăн • Хаумеа • Эридăн

Кĕçĕн кĕлеткесем: метеороидсем • астероидсем/вĕсен спутникĕсем (çĕр çумне килекен • тĕп тăрăхĕнчи • троянсем • кентаврсем) • транснептун (КТ (плутино • кьюбивано) • РД) • дамоклоидсем • кометăсем (ОО)
Астрономи объекчĕсем • Портал:Астрономи • Проект:Астероидсем