Протактиний

Элементсен периодла тытăмĕ H He Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og * La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu ** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Сĕлтĕлле металсем	Сĕлтĕлле-çĕрле металсем	Куçăмлă металсем
Çăмăл металсем	Металлоидсем	Инертлă газсем
Металмаррисем Галогенсем Лантаноидсем Актиноидсем

Pr	91
[231]
5f2 6d1 7s2
Протактини

Протактини — 91 хими элеменчĕ. Атом масси 231; Pr тесе паллă тăваççĕ(лат. Protactinium), актиноидсен шутне кĕрет.

Истори

Фаянс тата Гёринг уран арканнсан пулнă изотопсем хушшинче UX₂ (²³⁴Pa)изотоп тупнă. Ун "бреви" ят панă. Кайран Блек, Ган тата Мейтнер UX₂ изотопăн пахалăхĕсеп тантал евĕрлĕ пулнине палăртнă.

Уранинитра,тата вĕсенчен уйрăм Соддипе Кренстон, протактинин нумай çул пурăнакан изотопне тупнă.

Ячĕ пулни

Унтан актини пулнă май ăна протактини ят панă. (²³¹Pa α-арканупа ²²⁷Ac пулать).

Пахалăхĕсем

Протактини — çутă сăрă металл, уран пекех хытă. 2^oК теперетурăра сверхпроводимость пахалăхне кăтартать.

Сывлăшра çиелтен монооксид пленкипе витĕнет. Водордпа 250-300^оС çăмăллăн реакцине кĕрет, PaH₃ гидрид пулать. Йодпа вĕçекен тĕрлĕ хутăшлă çыхăнусем тăвать.

Изотопĕсем

Тĕп статья: Протактини изотопĕсем

Хăшпĕр изотопăсен радиохастар пахалăхĕсем:

Атом виçи	Çурма аркану тапхăрĕ	Аркану майĕ
224	0,6 çек	α
225	2,0 çек	α
226	1,8 çек	α
227	38,3 мин.	α (15%), электронный захват (85%)
228	22 сех.	α (2%), электронный захват (98%)
229	1,4 кун	α (0,25%), электронный захват (99%)
230	17 кун	β- (10%), электронный захват (90%), α (0,003%), β+ (0,03%)
231	32480±260 çул	α
232	1,31 кун	β-
233	27,4 кун	β-
234М (UX2)	1,18 мин.	β-
234 (UZ)	6,7 сех.	β-
235	23,7 мин.	β-
236	12,5 мин.	β-
237	10,5 мин (?)/39 мин.	β-

Уйăрни

Çутçанталăкри уран смолкин каяшĕсенчен ²³¹Pa уйăрма пулать. Унсăр пуçне, ²³¹Pa ²³⁰Th изотопне хуллен нейтронсемпе персе тума пулать:

²³⁰Th(n,γ)²³¹Th (β^--аркану, T_1/2 = 25.6 сех) → ²³¹Pa

е ²³²Th изотопа хăвăрт нейтронсемпе персе

²³²Th(n, 2n)²³¹Th (β^--аркану, T_1/2 = 25.6 сех) → ²³²Pa

²³³Pa изотопа торирен тăваççĕя:

²³²Th(n,γ)²³³Th (β^--аркану, T_1/2 = 23.5 мин.) → ²³³Pa

Протактини металлне 1400-1500^оС вĕрире PaF₄ бари е кальци пе хĕртсе тăваççĕ.

Усă курни

Çĕр хуппинче питĕ сайра пулнипе тата питĕ наркăмăшлă пулнипе атом топливине зутăштарнă çĕрте кăна усă кураççĕ. 1 тонна уранта 0,34 г протакини.

Биологи пахалăхĕсем

Протактинипе ун пĕрлĕшĕвĕсем радиохастар тата наркăмăшлă. Танлаштарсан протактини 250 миллин хут синильный йӳçĕкрен наркăмăшлăрах.

Каçăсем

• Протактини Webelements çинче
• Протактини хими элеменчĕсен вулавăшĕнче

}