Цинк
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Сĕлтĕлле металсем | Сĕлтĕлле-çĕрле металсем | Куçăмлă металсем | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Çăмăл металсем | Металлоидсем | Инертлă газсем | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Цинк / Zincum (Zn) | |
|---|---|
| Атом номерĕ | 30 |
| Ансат япалалăхăн курăмĕ |  шурă-кăвак тĕслĕ метал |
| Атом палăрăмĕсем | |
| Атом масси (моль масси) |
65,39 а. е. м. (г/моль) |
| Атом радиусĕ | 138 пм |
| Ионизаци энергийĕ (пĕрремĕш электрон) |
905,8(9,39) кДж/моль (эВ) |
| Электронсен конфигурацийĕ | [Ar] 3d10 4s2 |
| Химилле палăрăмсем | |
| Ковалентла радиус | 125 пм |
| Ион радиусĕ | (+2e) 74 пм |
| Электронегативлăх (Полинг шучĕпе) |
1,65 |
| Электрод потенциалĕ | -0,763 |
| Оксидлав капашĕсем | 2 |
| Ансат япалалăхăн термодинамикăлла палăрăмĕсем | |
| Тачăлăх | 7,133 г/см³ |
| Пайлавла ăшăшăнăçтарăш | 25,4[1] Дж/(K·моль) |
| Ăшăяраслăх | 116 Вт/(м·K) |
| Шăрану температури | 692,73 K |
| Шăраннин пайлавла ăшши | 7,28 кДж/моль |
| Вĕрев температури | 1180 K |
| Пăспулăмăн ăшăлăхĕ | 114,8 кДж/моль |
| Моль калăпăшĕ | 9,2 см³/моль |
| Ансат япалалăхăн кристалл решетки | |
| Решетке тытăмĕ | гексагоналлă |
| Решетке периочĕ | a=2,665 c=4,947 Å |
| c/a танлашăнни | 1,856 |
| Дебай температури | 234 K |
| Zn | 30 |
| 65,39 | |
| [Ar]3d104s2 | |
| Цинк | |
Физика уйрăмлăхĕсем
Тап-таса тĕсĕнче — тăсăлăвлă кĕмĕл-шурă металл. Пӳлĕмри температурă чух мăртăк, хуçнă чух кристаллитсем сĕрĕннипе çăтăртатать. 100—150 °C цинк тăсăлăвлă. Хутăшăвĕсем цинка хытă патраклантараççĕ.
Изотопĕсем
Хими пахалăхĕсем
Кăтартуллă амфотерлă металл. Çирĕплетнĕ тĕслĕхлĕ электрод потенциалĕ −0,76 В, стандартлă потенциалсен ĕретĕнче тимĕртен маларах вырнаçнă.
Сывлăшра цинк хăйĕн оксичĕн (ZnO) çинçе витĕмĕпе пĕркенет. Питĕ вĕрентерсен çунса каять, шурă амфотерлă оксид ZnO çеç юлать:
2Zn + O2 = 2ZnO.
Цинк оксичĕ кислота шĕвекĕсемпе хутшăнать:
ZnO + 2HNO3 = Zn(NO3)2 + H2O
Çаплах сĕлтĕсемпе те:
ZnO + 2NaOH = Na2ZnO2 + Н2О,
Яланхиллĕ таса цинк хастар кислотасен шĕвекĕсемпе хутшăнать:
Zn + 2HCl = ZnCl2 + H2↑,
Zn + H2SO4 = ZnSO4 + H2↑
Тата сĕлтĕ шĕвекĕсемпе:
Zn + 2NaOH + 2H2O = Na2[Zn(OH)4] + H2↑,
Гидроксоцинкатсене тăвать. Кислотасемпе сĕлтĕсен шĕвекĕсемпе çав тери таса цинк хутшăнмасть. пăхăрăн сульфачĕн CuSO4 шĕвекĕн темиçе тумламне ярсан тин хутшăнăва кĕрсе каять.
Вĕрилентерсен цинк фосфидсене куçать Zn3P2 и ZnP2. Серăпа тата унăн аналогĕсемпе — селенпа тата теллурпа — тĕрлĕ халькогенидсем, ZnS, ZnSe, ZnSe2 и ZnTe тăвать.
борпа цинк тӳррĕнех хăй хутшăнмасть. Нитрида Zn3N2 цинка аммиакпа хутăштарса 550—600 °C вĕри чухне çитереççĕ.
Шыв шĕвекĕсенче цинк ионĕсем Zn2+ аквакомплекссем туса хураççĕ [Zn(H2O)4]2+ тата [Zn(H2O)6]2+.
Асăрхатарусем
- ^ Редкол.:Зефиров Н. С. (гл. ред.). . — Большая Российская энциклопедия, 1999. — Т. 5. — С. 378.
Каçăсем
- Цинк Webelements çинче
- Цинк в Популярной библиотеке химических элементов 2006 ҫулхи Ҫурла уйӑхӗн 8-мӗшӗнче архивланӑ.
- Цинк тата цинк аночĕсем 2007 ҫулхи Ҫӗртме уйӑхӗн 2-мӗшӗнче архивланӑ.
- Цинк микроэлеменчĕ 2008 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 17-мӗшӗнче архивланӑ.