Йӳçамăш
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Сĕлтĕлле металсем | Сĕлтĕлле-çĕрле металсем | Куçăмлă металсем | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Çăмăл металсем | Металлоидсем | Инертлă газсем | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Йӳçамăш / Oxygenium (Oxygen)(O) | |
---|---|
Атом номерĕ | 8 |
Ансат япалалăхăн курăмĕ | Тĕссер тата тутăсăр газ пĕчĕк температурăсенче кăвакрах шĕвек |
Атом палăрăмĕсем | |
Атом масси (моль масси) |
15,9994 а. е. м. (г/моль) |
Атом радиусĕ | 60 (48) пм |
Ионизаци энергийĕ (пĕрремĕш электрон) |
1313,1 (13,61) кДж/моль (эВ) |
Электронсен конфигурацийĕ | [He] 2s2 2p4 |
Химилле палăрăмсем | |
Ковалентла радиус | 73 пм |
Ион радиусĕ | 132 (-2e) пм |
Электронегативлăх (Полинг шучĕпе) |
3,44 |
Электрод потенциалĕ | 0 |
Оксидлав капашĕсем | -2, −1, 0 ,+1, +2, -½ |
Ансат япалалăхăн термодинамикăлла палăрăмĕсем | |
Тачăлăх | 0,00142897 г/см³ |
Пайлавла ăшăшăнăçтарăш | 29,4[1] Дж/(K·моль) |
Ăшăяраслăх | 0,027 Вт/(м·K) |
Шăрану температури | 54,8 K |
Шăраннин пайлавла ăшши | 0,444 кДж/моль |
Вĕрев температури | 90,19 K |
Пăспулăмăн ăшăлăхĕ | 3,4099 кДж/моль кДж/моль |
Моль калăпăшĕ | 14,0 см³/моль |
Ансат япалалăхăн кристалл решетки | |
Решетке тытăмĕ | моносавăллă |
Решетке периочĕ | a=5,403 b=3,429 c=5,086 β=135,53 Å |
c/a танлашăнни | — |
Дебай температури | 155 K |
O | 8 |
15,9994 | |
2s22p4 | |
Йӳçамăш |
Палăрту ячĕ пулса тухни
Oxygenium («йӳçамăш») грек чĕлхинчен килет, вăл «йӳçе çуратакан» тени пулать; ку вара çак «йӳçек» терминăн малтанхи палăртăвĕпе — оксидпа — çыхăннă.
Тĕпчесе уçнин кун-çулĕ
Официаллă версипе, йӳçамăшне акăлчан химикĕ Джозеф Пристли ртутĕн йӳçĕклине герметиклă хупнă савăтра (Пристли çак хăватлă линзă витĕр хĕвел пайăркисене кĕртсе янă пулнă).
2HgO (t)→ 2Hg + O2↑
Çапах Пристли малтан хăй çĕнĕ ахаль япалалăха уçнине тавçăрса илеймен, хăй шутланă май сывлăш тытăмĕн пĕр пайне тупрăм тенĕ (ăна вăл «дефлогистиленĕ сывлăш» тенĕ). Хăй уçнă пулăма Пристли паллă франс химикне Антуан Лавуазьене пĕлтернĕ.
Çутçанталăкра тĕл пулни
Йӳçамăш — атмосферăра ирĕклĕ йӳçамăш шучĕ 20,95 % (калăпăшĕпе) çитет. Йӳçамăш элемент çĕр витĕмĕн 1500 ытла сыпăнăвĕн шутне кĕрет.
Изотопӗсем
Асăрхавсем
- ^ Редкол.:Кнунянц И. Л. (гл. ред.). . — Мускав: Советская энциклопедия. — Т. 2. — С. 387. — 671 с. — 100 000 экз.
Каçăсем
- Йӳçамăш шывра ирĕлни Mathcad Application Server
- Йӳçамăш, Webelements çинче
- Кислород в Популярной библиотеке химических элементов
- Кислород. Производство и получение кислорода
- Чистый воздух 2013 ҫулхи Ҫӗртме уйӑхӗн 12-мӗшӗнче архивланӑ.. Пирĕн ырлăх-хисеплĕх.