Таллин
Таллин (эст. Tallinn, 1219—1917 çулсенче ним. Reval, вырăс. Ревель, Колывань) — Эстони тĕп хули. Пысăк тинĕс порчĕ.
Географи
Таллин Юлемисте —(лапăкĕ 9,6 çм²) илет. Харку кӳлли— пĕчĕкрех (лаптăкĕ 1,6 çм²). Пĕчĕк шыв хула тулашĕнче юхать. Хула урлă известняк сăмсахĕ туртăнать. Чи çуллĕ вырăнĕ тинĕ шайĕнчен 64 метр çӳллĕшĕнче, Нымме патĕнче, кăнтăр-анăçра пулать. Çыран хĕрри вăрăммăшĕ 46 çухрăм: кунта 3 пысăк çурутравсем: Копли, Пальяссааре и Какумяэ.
Истори
1219 çулта хулана Дани патши Вальдемар II (Waldemar II), эстсене хирĕç вăрçăна тухса ярса илнĕ. Ун хыççăн нимĕçсем, скандинавсем ăна Реваль (эст. «Рявала» — Эстонин çурçĕр енĕ), вырăссем — Ревель тенĕ. 1227 çулта Таллин рыцарь-меченосецсен аллине лекнĕ. 1238 - 1346 çулсенче Дани шутĕнче пулнă. 1347 çулта Таллин тата юнашар серсене Ливон орденне сутса янă. XV ĕмĕр пуçламăшĕнче — XVI ĕмĕрĕн варриччен — авалхи Таллин хулин ылтăн ĕмĕрĕ пулнă: хула Ганза ушкăнне кĕнĕ, Балтика тинĕс тăрăхĕнче питĕ сумлă ятлă шутланнă. 1561—1710 çулсенче Швеци шутĕнче. 1710 çулта хулана Раççейре пулнă. 1918 çулта Таллин ирĕклĕ Эстонин тĕп хули. 1940 - 1990 çулсенче Таллин — Эстони Совет Социализмлă Республикăн (ЭССР) тĕп хули. 1990 çултанпа ирĕклĕ Эстони патшалăхĕн тĕп хули. 1993 çулта хулана 8 района пайланă: Кесклинн (тĕп), Кристийне, Ласнамяэ, Мустамяэ, Нымме (1940 çулчен уйрăм хула), Пирита, Пыхья-Таллин тата Хааберсти. 1997 çулта Таллинăн историллĕ пайĕ — Ватă хула — ЮНЕСКО кăнарĕн шучĕсене кĕртнĕ.
Халăхĕ
2006, çĕртме халăх йышĕ 400 пинĕ çына çитнĕ. Хулара икĕ пысăк халăх ушкăнĕ: эстонла калаçакансем — 55 % яхăн; вырăсла калаçакансем — 45 % яхăн. Хăшĕсем финн, акăлчан тата нимӗҫ чӗлхисене пĕлеççĕ.
Фотопухмач
- Tallinn-Väike jaamahoone, 1901 (3).jpg
- Tallinn, Sprincktal'i suvemõis, 18.-20. saj (3).jpg
- Tallinn, Pärnu mnt 123 (Diakonisside lasteaed) (4).jpg
- Tallinn, maja, kus aastatel 1886-1914 asus pimedate kool-varjupaik (2).jpg
- Tallinn, elamu Roosikrantsi 15, 1912 (2).jpg
- Tallinn, elamu Roosikrantsi 3, 1878 (2).jpg
- Tallinn, Paldiski mnt 3 linnasaunaga elamu (2).jpg
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Çав. пекех
- Тарай — Таллинри (Эстони) чăваш мусăк ушкăнĕ.
Каçăсем
Ганза |
||
|---|---|---|
| Одра юханшывран анăçалла) |
Висмар† • Грайфсвальд • Гюцков • Деммин • Штеттин† • Штральзунд† | |
| Анăç Померани (Одра юханшывран тухăçалла) | Бялогард • Волин • Голенюв • Грыфице • Камень • Кёзлин (Кошалин) • Кольберг (Колобжег) • Рюгенвальде (Дарлово) • Шлаве (Славно) • Штольп (Слупск) • Старгард(-Щециньски) • Тшебятув | |
| Прусси (Польша, Раççей) |
Браунсберг (Бранево) • Бреслау* • Торн* • Кульм (Хелмно) • Эльбинг | |
| Çурçĕр тинĕсĕн çыранĕ |
Букстехуде • Гронинген • Штаде | |
| Саксони |
Айнбек • Альфельд • Ашерслебен • Боккенем • Брауншвейг* • Вербен • Гарделеген • Гослар† • Гронау • Зальцведель • Зехаузен • Ильцен • Кведлинбург • Люнебург† • Остербург • Тангермюнде • Хальберштадт • Хамельн • Хельмштедт • Хильдесхайм† • Штендаль | |
| Вестфали |
Ален • Аллендорф • Альтена • Арнсберг • Аттендорн • Бальве • Беккум • Белекке • Билефельд • Бланкенштайн • Бохольт • Бохум • Бёдефельд • Боргентрайх • Боркен • Бракель • Бреккерфельд • Брилон • Варбург • Варендорф • Варштайн • Ваттеншайд • Верль • Верне • Вестхофен • Веттер • Виденбрюк • Гезеке • Грефенштайн • Дорстен • Дрольсхаген • Дюльмен • Золинген • Зост† • Зундерн (Зауэрланд) • Ибург • Изерлон • Калленхардт • Камен • Квакенбрюк • Косфельд • Лангшайд • Лемго • Липпштадт • Люденшайд • Люнен • Мелле • Менден • Мюнстер† • Неайм • Нихайм • Нойенраде • Нойштадт • Олдензал • Ольпе • Оснабрюк† • Падерборн • Пеккельсхайм • Плеттенберг • Ратинген • Рекклингхаузен • Райне • Рютен • Тельгте • Унна • Фёрден • Фрайеноль • Фреден • Фюрстенау • Хаген • Хальтерн-ам-Зе • Хамм • Хаттинген • Хахен • Херфорд • Хёрде • Хиршберг • Хюстен • Шверте • Эссен • Эферсберг | |
| Варринчи Германи, Тюринги |
• Галле • Гёттинген • Дудерштадт • Мерзебург • Мюльхаузен • Наумбург • Нордхаузен • Нортхайм • Остероде-ам-Харц • Услар • Бранденбург
Бранденбург-на-Хафеле • Кёлльн • Кириц • Перлеберг • Прицвальк • Франкфурт-на-Одере (Слубице шута илсе) • Хафельберг | |
| Райн, Маас, Бельги, Нидерланд |
Арнем • Венло • Везель • Грит • Девентер • Динан • Дусбург • Залтбоммел • Зволле • Зютфен • Кампен • Неймеген • Нойс • Оммен • Рекклингхаузен • Рурмонд • Ставорен • Тил • Хардервейк • Хаттем • Хасселт • Элбург • Эммерих-ам-Райн | |
| Ливони (Балтиçум) |
Вольмар • Гольдинген • Кокенгаузен • Лемзаль • Рооп • Феллин • Венден | |
| Швеци |
Нючёпинг • Висбю*† | |
| Тĕпри конторăсем |
Брюгген (Бергенре) • Ханзекантор (Брюгге-ре) • Хурçă картишĕ (Нимĕç картишĕ (Новгородра) • Готсен картишĕ (Новгородра) | |
| Иккĕмĕш степеньлĕ конторăсем |
Берик-апон-Туид • Бостон • Дамме • Кингстон-апон-Халл • Ипсуич • Кингс-Линн • Ньюкасл-апон-Тайн • Грейт-Ярмут • Йорк | |
| * Тăрăх тĕп хули † импери хули | ||
| Европăри тĕп хуласем | |
|---|---|
ПНО пайташ-патшалăхĕсен тĕп хулисем: Амстердам • Андорра-ла-Велья • Анкара • Астана • Афин • Белград • Берлин • Берн • Братислава • Брӳссел • Будапешт • Бухарест • Вадуц • Валлетта • Варшава • Вена • Вильнюс • Дублин • Загреб • Киев • Кишинёв • Копенгаген • Лиссабон • Лондон • Любляна • Люксембург • Мадрид • Минск • Монако • Мускав • Никосия • Осло • Парис • Подгорица • Прага • Рейкьявик • Рига • Рим • Сан-Марино • Сараево • Скопье • Софи • Стокгольм • Таллин • Тирана • Хельсинки |