Çĕрпӳ (хула)

«РУВИКИ» ирӗклӗ энциклопединчи материал
Disambig gray.svg Ку терминӑн ытти пӗлтерӗшсем те пур, Çĕрпӳ (пĕлтерĕшсем) пăхăр.
Хула
Ҫӗрпӳ
Ҫӗрпӳ
Тихвинский Богородский женский монастырь в городе Цивильск.jpg
55°52′00″ с. ш. 47°29′00″ в. д.GЯO
Патшалӑх Раҫҫей ФедерацийӗFlag of Russia.svg Раҫҫей Федерацийӗ
Федераци субъекчӗ Чӑваш Республики
Муниципаллӑ округ Ҫӗрпӳ
Ҫӗрпӳ муниципаллӑ округӗн пуҫлӑхӗ Иванов Алексей Викторович
Историпе географи
Никӗсленӗ 1589
Чи малтан асӑнни 1183
Малтанхи ячӗсем Тухчин
Хула пулса тӑнӑ 1590
Лаптӑк
  • 7 квадратный километр
Ҫӳллӗш 70 м
Сехет тӑрӑхӗ UTC+3:00
Халӑх йышӗ
Халӑх йышӗ
  • ▼12 762 ҫын (2021)[1]
Агломераци Шупашкар
Катойконим ҫӗрпӳсем
Официаллӑ чӗлхе чӑвашла тата Вырăс чĕлхи
Цифра идентификаторӗсем
Телефон кочӗ +7 83545
Почта индексӗсем 429900, 429901
ОКТМО кочӗ 97641101001
Код ОКАТО (2014 ҫулччен) 97241501000
gov.cap.ru/main.asp?govid=477
Карттӑна кӑтарт/пытар
Ҫӗрпӳ на карте
Ҫӗрпӳ
Ҫӗрпӳ
Логотип РУВИКИ.Медиа Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа

1589

Ҫӗрпӳ (выр. Цивильск) — Çĕрпӳ районĕн администраци вырнаçнă хула. Мăн Çавалпа Кĕçĕн Çавал пĕрлешнĕ вырăнта, Шупашкартан 37 çухрăмра вырнаçнă. 1999 çул пуçламăшенче 11,2 пин çын пурăннă (1897 — 2,3 пин çын, 1959 — 5,9 пин çын, 1989 — 10 пин). 1589 çулта чăваш ялĕ вырăнĕнче Мускав Патшалăхĕн çар-пуç вырăнне туса хунă. 1781 çулта Çĕрпӳне уес хули статусне панă.

Çĕрпӳрен 8 çухрăмра Шупашкар-Канаш чукун çул иртсе каять.

Çӳр çул каялла кунта вырăссем кăна пурăннă, халĕ вара чăвашсем ытларах. Кунта автобус маршучĕсем иртеççĕ, Шупашкар хулипе çыхăнтараççĕ. Хулара пурăнакансем нумайĕшĕ Шупашкара ĕçе çӳреççĕ.

Çурчĕсем ĕлĕк йывăçран кăна пулнă. Кунта Тихвин монастирĕ тата ... пур.

Хула варринче
Мăн Çавал урлă кĕпер енчен курăнакан Çĕрпӳри хĕрарăм Тихвин мăнастирĕ, 2011 çул

Кун-çулĕ

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Тĕп статья: Çĕрпӳ историйĕ


Хула ячĕ çар пуçлăхĕ пек куçарăнать. Хулана никĕсленĕ çухне унăн пелтерĕшĕ вырăс мар халăхсене пăхăнтармалли вырăн пек пулнă. Крепость пулнă вăл. Унта салтаксем тăнă. Кремль те пулнă, анчах та ăна 1609 çулта кунти хресченсем çунтарса ярса кĕл тунă. Кайран вара çĕнĕрен ăна туса лартнă. Çирĕп пулнă вăл. Степан Разин ертсе пыракан палхавçăсемпе 1670 çулта ăна илес тесе çапăçнă, анчах илеймен.

Çĕрпӳ ярмăркки

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Çĕртме пуçламăшĕнче кунта çулсерен ярмарка иртет. Ярмаркăна çынсем Шупашкартан, Хусантан, Канашран тата ытти хуларан килеççĕ.

Этимологи

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

"КАЗАНСКАЯ ГУБЕРНИЯ" Ч. 2. ятлă раççей кĕнекире, Риттих Александр Федорович - 41-мĕш страницăра çырнă:

"Çĕрпÿ" с чувашского означает "Сто избы" (Çĕр-Пÿ Ял) , По приказу чувашского старейшины "Пулат" эта деревня была отдана русским войскам откуда и стал городом "Çĕр Пÿ Хула" (Цивильск). У чуваш так же есть слово Пÿрт - Изба.

Халӑх йышӗ

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Халӑх йышӗ
1856[2]18971913[3]1931[4]1939[5]1959[6]1970[7]1979[8]
1500↗2300↗3000→3000↗5100↗5907↗7388↗8029
1989[9]1992[10]1993[11]1996[12]1997[13]1998[14]2000[15]2001[16]
↗10 053↗10 500→10 500↗11 200→11 200→11 200↗11 300↘11 000
2002[17]2003[18]2005[19]2006[20]2007[21]2008[22]2009[23]2010[24]
↗12 967↗13 000↘12 800↗12 900↗13 000↗13 100↗13 161↗13 479
2011[25]2012[26]2013[27]2014[28]2015[29]2016[30]2017[31]2018[32]
↗13 500↘13 452↗13 578↘13 540↗13 708↗14 039↗14 328↗14 718
2019[33]2020[34]2021[35]
↗15 014↘14 969↘12 762
5000
10 000
15 000
20 000
1939
1992
2000
2006
2011
2016
2021

Паллă çынсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Çавăн пекех пăхăр

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Вуламалли

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Каçăсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Ҫӗрпӳ районӗнчи пурăнан вырăнсем

Администраци центрĕ: Çĕрпӳ хула

Ялсем: Актай  • Акташкасси  • Амачкасси  • Анаткас Тĕрер  • Анаткасси  • Анатри Шурçырма  • Антрак  • Анчăккасси  • Апакасси  • Аслă Тивĕш  • Аслă Тукаль  • Аслă Туçа  • Анат Хыркасси  • Вăрăмçут  • Вăрман Кăршка  • Вăрманкас  • Вăрманкас Кĕçтемĕр  • Вăрманкас Пайкилт  • Вăрманкас Чурачăк  • Вăрманкас Ямаш  • Вăтакас  • Вĕрмер  • Виçикасси  • Вутлан  • Выçăлккă  • Елаш  • Елӳ  • Елюккасси  • Ивански  • Иккĕмĕш Çĕньял  • Иккĕмĕш Тĕрер  • Иккĕмĕш Туçа  • Ирĕклĕх  • Йĕкĕрвар  • Йӳçкасси  • Кăкар  • Кăнар  • Кĕçĕн Тивĕш  • Кĕçерпуç Туçа  • Кĕлĕйкасси Туçа  • Калинин  • Камайкасси  • Каткасси  • Кĕлешкасси  • Кивĕ Тутайкасси  • Куснарпуҫ  • Кушăк  • Лапра  • Лĕпсер  • Мăн Кăршка  • Мăнçут  • Малиновка  • Мамликасси  • Метикасси  • Михайловка  • Молодежный  • Нĕрĕш Катĕк  • Опытный  • Пăрсайкасси  • Пĕрремĕш Чурачкă  • Пĕчĕк Канаш  • Паваркасси  • Пайтуш  • Патăрьел  • Патти  • Первомайски  • Пустрикасси  • Пысăк Чăрăш  • Рынкă  • Сĕлескер  • Славаш  • Староселка  • Çĕнĕ Акчура  • Çĕнĕ Катек  • Çĕнĕ Тутайкасси  • Çĕнĕ Ямаш  • Çĕньял  • Çĕньял  • Тури Хыркасси  • Çавалхĕрри Кăнаш  • Çатра  • Ҫӗрпӳел  • Çитчарак  • Çуткасси  • Çырмапуç  • Тăрваш  • Тĕнсĕр  • Тавăшкасси  • Такана  • Тапанар  • Тепикасси  • Тептикасси  • Тимĕрчкасси  • Топтул  • Туçа  • Туçи  • Тулпайкасси  • Тупнер  • Тури Шурçырма  • Турхан  • Тутар Кăнаш  • Тушмашар  • Уйкасси  • Уйпуç Пушарпуç  • Ункăçум  • Упнер  • Урпаш  • Уттекасси  • Ӳречекасси  • Хĕрлĕту  • Хорнсор (Ҫӗрпӳ районӗ)  • Хорнуй  • Хурăнвар  • Хурамал  • Чӑрӑш  • Чӑрӑш (Туҫи ял тӑрӑхӗ)  • Чăрăшкасси  • Чиричкасси  • Чурачăк  • Шалчакасси  • Шăнар  • Шĕнер Ишек  • Шуртавăш  • Энĕшкасси  • Энĕшкасси Кушкă  • Энĕшхĕрри  • Эрĕмкасси  • Ямаш  • Янсакасси  • Янтуш

Flag of Tsivilsk (Chuvashia).svg


п • с • т
Чăваш Ен
Чăваш Енĕн ялавĕ

Тĕп хула: Шупашкар
Хуласем: Улатӑр | Канаш | Куславкка | Сӗнтӗрвӑрри | Ҫӗнӗ Шупашкар | Çĕрпӳ | Çĕмĕрле | Етӗрне

Муниципаллă-территориллĕ пайланăвĕ:

Районсем: Вăрмар | Вăрнар | Елчĕк | Етĕрне | Йĕпреç | Канаш | Комсомольски | Красноармейски | Куславкка | Муркаш | Патăрьел | Пăрачкав | Сĕнтĕрвăрри | Çĕмĕрле | Çĕрпӳ | Тăвай | Улатăр | Хĕрлĕ Чутай | Шăмăршă | Шупашкар | Элĕк |

Статьясем: Географи | Гербĕ | Гимнĕ | Историйĕ | Халăхĕ | Администрациллĕ-территориллĕ пайланăвĕ | Ялавĕ

Чăваш Енĕн гербĕ
Чăваш Ен Ку Чăваш Енĕн географипе вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр.
  1. ^ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tab-5_VPN-2020.xlsx
  2. ^ http://www.MojGorod.ru/chuvashsk_r/civiljsk/index.html.
  3. ^ http://www.MojGorod.ru/chuvashsk_r/civiljsk/index.html.
  4. ^ http://www.MojGorod.ru/chuvashsk_r/civiljsk/index.html.
  5. ^ http://www.MojGorod.ru/chuvashsk_r/civiljsk/index.html.
  6. ^ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg2.php.
  7. ^ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus70_reg2.php.
  8. ^ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus79_reg2.php.
  9. ^ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus89_reg2.php.
  10. ^ http://gov.cap.ru/hierarhy_cap.asp?page=./86/3743/5469/5473/5557.
  11. ^ http://gov.cap.ru/hierarhy_cap.asp?page=./86/3743/5469/5476/5585.
  12. ^ http://www.MojGorod.ru/chuvashsk_r/civiljsk/index.html.
  13. ^ http://gov.cap.ru/hierarhy_cap.asp?page=./86/3743/5469/5476/5585.
  14. ^ http://www.MojGorod.ru/chuvashsk_r/civiljsk/index.html.
  15. ^ http://www.MojGorod.ru/chuvashsk_r/civiljsk/index.html.
  16. ^ http://gov.cap.ru/hierarhy_cap.asp?page=./86/3743/5469/5476/5585.
  17. ^ http://www.perepis2002.ru/ct/doc/1_TOM_01_04.xls.
  18. ^ http://www.MojGorod.ru/chuvashsk_r/civiljsk/index.html.
  19. ^ http://gov.cap.ru/SiteMap.aspx?gov_id=18&id=103482.
  20. ^ http://www.MojGorod.ru/chuvashsk_r/civiljsk/index.html.
  21. ^ http://www.MojGorod.ru/chuvashsk_r/civiljsk/index.html.
  22. ^ http://www.MojGorod.ru/chuvashsk_r/civiljsk/index.html.
  23. ^ http://www.gks.ru/bgd/regl/B09_109/IssWWW.exe/Stg/d01/tabl-21-09.xls.
  24. ^ https://web.archive.org/web/20210727110743/http://gov.cap.ru/HOME/75/2012/02/240212/%D1%87%D0%B8%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%20%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F%20%D1%87%D1%83%D0%B2%D0%B0%D1%88%D0%B8%D0%B8%20%D0%BF%D0%BE%20%D0%B2%D0%BF%D0%BD%202010.doc.
  25. ^ http://www.MojGorod.ru/chuvashsk_r/civiljsk/index.html.
  26. ^ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2012/bul_dr/mun_obr2012.rar.
  27. ^ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2013/bul_dr/mun_obr2013.rar.
  28. ^ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2014/bul_dr/mun_obr2014.rar.
  29. ^ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2015/bul_dr/mun_obr2015.rar.
  30. ^ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2016/bul_dr/mun_obr2016.rar.
  31. ^ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2017/bul_dr/mun_obr2017.rar.
  32. ^ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2018/bul_dr/mun_obr2018.rar.
  33. ^ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2019/bul_dr/mun_obr2019.rar.
  34. ^ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/CcG8qBhP/mun_obr2020.rar.
  35. ^ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tab-5_VPN-2020.xlsx.
Çăлкуç — «https://cv.ruwiki.ru/w/index.php?title=Çĕрпӳ_(хула)&oldid=1653561»