Ҫӗнтерӳ кунӗ

«РУВИКИ» ирӗклӗ энциклопединчи материал
Disambig gray.svg Ку терминӑн ытти пӗлтерӗшсем те пур, Ҫӗнтерӳ кунӗ (пӗлтерӗшсем) пăхăр.
Уяв
Ҫӗнтерӳ кунӗ
2005 ҫулта Хӗрлӗ тӳремре янӑ уяв салючӗ
2005 ҫулта Хӗрлӗ тӳремре янӑ уяв салючӗ
Тӗсӗ Патшалӑх уявӗ
Официаллӑ День Победы
Урӑхла Тӑван Ҫӗршывӑн 1941–1945 ҫулсенчи Аслӑ вӑрҫинче совет халӑхӗ Ҫӗнтернин кунӗ
Пӗлтерӗшӗ Германи капитуляци пирки алӑ пусни, ҫапла май Тӑван Ҫӗршывӑн 1941–1945 ҫулсенчи Аслӑ вӑрҫинче совет халӑхӗ ҫӗнтернине палӑртнӑ
Йӗркеленӗ 1945 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 8-мӗшӗнче Аслӑ Канаш Президиумӗн хушӑвӗ
Палӑртаҫҫӗ кашни ҫул
Кун ҫу, 9
Уявлаҫҫӗ

Раҫҫей ФедерацийӗFlag of Russia.svg Раҫҫей Федерацийӗ

АзербайджанFlag of Azerbaijan.svg Азербайджан
АрмениFlag of Armenia.svg Армени
БеларуçFlag of Belarus.svg Беларуç
Босни тата ГерцеговинаFlag of Bosnia and Herzegovina.svg Босни тата Герцеговина
ГрузиFlag of Georgia.svg Грузи
ИзраильFlag of Israel.svg Израиль[1]
КазахстанFlag of Kazakhstan.svg Казахстан
КăркăсстанFlag of Kyrgyzstan.svg Кăркăсстан
МолдавиFlag of Moldova.svg Молдави
Ҫурҫӗр МакедониFlag of North Macedonia.svg Ҫурҫӗр Македони
СербиFlag of Serbia.svg Серби
СловакиFlag of Slovakia.svg Словаки[2]
УзбекистанFlag of Uzbekistan.svg Узбекистан
ТаджикистанFlag of Tajikistan.svg Таджикистан
ТуркменистанFlag of Turkmenistan.svg Туркменистан[3][4]
ЧерногориFlag of Montenegro.svg Черногори
Йышӑнман тата кӑшт йышӑннӑ патшалӑхсем:
АбхазиFlag of the Republic of Abkhazia.svg Абхази
ДнестрçумFlag of Transnistria (state).svg Днестрçум
Кӑнтӑр ОсетиFlag of South Ossetia.svg Кӑнтӑр Осети
Логотип РУВИКИ.Медиа РУВИКИ.Медиа ҫинчи материалсем

Ҫӗнтерӳ кунӗ — Хӗрлӗ ҫарпа совет халӑхӗ Тӑван Ҫӗршывӑн 1941—1945 ҫулсенчи Аслӑ вӑрҫинче нацистла Германие ҫӗнтернин уявӗ. 1945 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 8-мӗшӗнче СССР Аслӑ Канашӗн Президиумӗ кӑларнӑ Хушӑвӗпе йӗркеленӗ[5], ҫулсерен ҫу уйӑхӗн 9-мӗшӗнче палӑртаҫҫӗ. 1945—1947 ҫулсенче тата 1965 ҫултан пуҫласа Ҫӗнтерӳ кунӗ — канмалли уяв кунӗ[6].

Ҫӑвӑн 9-мӗшӗ Раҫҫейре ҫар мухтавӗн кунӗсенчен пӗри шутланать.

Ҫӗнтерӳ кунӗнче Раҫҫейри чылай хулара ҫар парачӗсем ирттереҫҫӗ уяв салючӗсем яраҫҫӗ, Мускавра паллӑ мар Салтак вилтӑпри патне ятарлӑ ушкӑнпа утса тухаҫҫӗ те пуҫ кӑшӑлӗ хураҫҫӗ, пысӑк хуласенче — уяв шествийӗсем иртеҫҫӗ, фейерверксем яраҫҫӗ.

Ҫӗнтерӳ кунне ҫӑвӑн пекех чикӗ леш енчи ҫывӑх тата аякри вун-вун ҫӗршывра палӑртаҫҫӗ, хӑш-пӗр патшалӑхсенче патшалӑх уявӗ шутланать.

2010-мӗш ҫулсенче ветерансен портречӗсене йӑтса утасси — «Вилӗмсӗр полк» — анлӑ сарӑлнӑ.

Вăрçăн юлашки кунĕсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Берлин ҫине тапӑннин операцийӗ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Ҫӗнтерӳ Ялавӗ
Рейхстаг ҫурчӗ ҫине ҫырса хӑварнӑ совет салтакӗсен ҫырӑвӗсем, Берлина илнӗренпе 70 ҫул иртсен те вӗсем упранса тӑраҫҫӗ

1945 ҫулхи ака уйӑхӗнче Хӗрлӗ ҫар Берлин патнех ҫитнӗ. Операци пуҫланнӑ тӗле советсен ҫарӗнче 149 стрелковӑй тата 12 кавалери дивизийӗ, 13 танк тата 7 механизациленӗ корпус, 15 уйрӑм танк тата хӑй тӗллӗн ҫӳрекен бригада шутланнӑ, вӗсенче пурӗ 1 900 000 ҫын пулнӑ. Операцие хутшӑннӑ Польша Ҫарӗн 1-мӗш тата 2-мӗш ҫарӗсенче 10 пехота тата 1 танк дивизийӗ, ҫавӑн пекех 1 уйрӑм кавалери бригади пулнӑ, пӗтӗмӗшле унта 155 900 ҫын шутланнӑ. Операцие пурӗ 2 миллион ытла салтакпа офицер[7], 6250 танкпа хӑй тӗллӗн ҫӳрекен оруди, 41 600 орудипе миномёт, 7500 самолет хутшӑннӑ.

Нимӗҫ ҫарӗсем Одер тата Нейсе юханшывсен анӑҫ ҫыранӗсем тӑрӑх хӳтӗленнӗ. Берлин ҫывӑхӗнче тата хулара 62 дивизи (ҫав шутра 48 пехота, 4 танк тата 10 моторизациленӗ), 37 уйрӑм пехота полкӗ тата 100 яхӑн уйрӑм пехота батальонӗ шутланнӑ, ҫавӑн пекех артиллери чаҫӗсемпе подразделенисем чылай пулнӑ. Ҫак ушкӑн миллиона яхӑн ҫынран тӑнӑ, вӗсен 1500 танк, оруди тата миномёт, 3300 ҫар самолёчӗ пулнӑ[8]. Берлина хӑйне те питӗ вӑйлӑ ҫирӗплетнӗ район туса хунӑ, урамсене ҫапӑҫусем валли хатӗрлесе ҫитернӗ. Берлин тавра виҫӗ хӳтӗлев унки тунӑ, хула варринче тимӗрпе бетонран хатӗрленӗ 400 ытла нумай вӑхӑт хушши персе тӑма пултаракан точкӑсем туса лартнӑ, вӗсенче пин ҫын таран гарнизон вырнаҫнӑ. Берлин гарнизонӗнче 200 000 яхӑн ҫын шутланнӑ.

Берлин операцийӗ вӑхӑтӗнче Хӗрлӗ Ҫар 78 291 ҫынна ҫухатнӑ, тепӗр 274 184 ҫын санитари ҫухатӑвӗ шутланнӑ[7]. Урӑхла каласан, талӑкра 15 000 салтакпа офицер стройран тухнӑ. Тата 8892 ҫын поляксен ҫарӗ ҫухатнӑ, вӗсенчен 2825 ҫын — вилнисем.

Нимӗҫ хӳтӗлевне татса кӗме, ҫав шутра хулара ҫапӑҫма та, танксемпе анлӑн усӑ курнӑ. Хулара вӗсем хӑйсене туллин кӑтартма пултарайман, нимӗҫсем вӗсене танксене хирӗҫ ӗҫлемелли хатӗрӗсемпе аркатнӑ. Ҫакӑ та пысӑк ҫухату патне илсе ҫитернӗ: икӗ эрне хушшинче Хӗрлӗ Ҫар Берлин операцине хутшӑннӑ танксемпе хӑй тӗллӗн ҫӳрекен установкӑсен виҫҫӗмӗш пайне ҫухатнӑ, ку 1997 единицӑпа танлашнӑ. Ҫавӑн пекех 2108 орудипе миномёта тата 917 ҫар самолётне ҫухатнӑ, анчах та операцин тӗп тӗллевне совет ҫарӗ йӑлтах пурнӑҫланӑ: 70 пехота, 12 танк тата 11 моторланӑ тӑшманӑн дивизине аркатнӑ, 480 пине яхӑн ҫынна тыткӑна илнӗ[9], Германин тӗп хулине ярса илнӗ тата, тӗрӗссине каласан, Германие капитуляцилентернӗ.

1945 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 1-мӗшӗнче ир-ирех, Рейхстага штурмланӑ вӑхӑтра, Михаил Егоров сержант тата Мелитон Кантария кӗҫӗн сержант А. П. Берест кӗҫӗн лейтенант ертсе пынипе Рейхстаг ҫурчӗ тӑрринче Ҫӗнтерӳ Ялавне вырнаҫтарнӑ[10].

Капитуляци хучӗ ҫине алӑ пусни[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Германи капитуляци йышăнни пирки совет радио пĕлтерни
Текста Ю. Левитан вулать
Вильгельм Кейтель Германи пӗр сӑмахсӑр капитуляцилени пирки акт алӑ пусать

1945 ҫулхи ҫӑвӑн 1-мӗшӗнче 3:50 сехетре 8-мӗш гварди ҫарӗн команднӑй пунктне вермахтӑн типҫӗр вӑйӗсен тӗп штабӗн начальникне Кребс пехота генералне ҫитернӗ, вӑл каланӑ тӑрӑх унӑн мирлешӳ пирки калаҫма ирӗк пур. Анчах та Сталин енчен те калаҫу пӗр сӑмахсӑр капитуляци ҫинчен мар пулсан калаҫу ирттерме хушман. Нимӗҫ командованине ультиматум лартнӑ: 10 сехетчен пӗр сӑмахсӑр капитуляциленме килӗшмесен совет ҫарӗсем вӑйлӑ аркатса тӑкӗҫ. Хурав илменнине пула 10:40 вӑхӑтра совет ҫарӗсем Берлин варринче вырнаҫнӑ хӳтӗлев пайӗсем тӑрӑх асар-писер пеме тытӑннӑ. 18 сехет тӗлне капитуляциленме ыйтнипе килӗшменни паллӑ пулнӑ. Ҫакӑн хыҫҫӑн Импери канцелярийӗ вырнаҫнӑ хулан тӗп пайне штурмлама пуҫланӑ. Ҫу уйӑхӗн 1-мӗшӗпе 2-мӗшӗ хушшинче ҫӗрле канцеляришӗн ҫапӑҫусем пынӑ. Ир енне пур пӳлӗмсене те совет салтакӗсем йышӑннӑ.

Ҫу уйӑхӗн 2-мӗшӗнче ҫӗрле радиопа 1:50 сехетре ҫакӑн пек хыпар йышӑннӑ: «Хамӑрӑн парламентёрсене Бисмарк-штрассе кӗперӗ ҫине яратпӑр. Ҫапӑҫма пӑрахатпӑр». Каярахпа пропаганда министрӗн ҫумӗ Фриче доктор совет командованийӗнчен Берлин гарнизонӗнчи нимӗҫ ҫарӗсене хирӗҫ тӑма пӑрахтарма радиопа тухса калаҫма ирӗк ыйтнӑ. 15 сехет тӗлне Берлин гарнизонӗн юлашки пайӗ (134 пин ҫын ытла) тыткӑна парӑннӑ.

Ҫу уйӑхӗн 7-мӗшӗнче 2:41 вӑхӑтра (Европӑн тӗп вӑхӑчӗпе) Реймс хулинче Германин пӗр сӑмахсӑр капитуляцилени пирки акт алӑ пуснӑ, вӑя вӑл ҫу уйӑхӗн 8-мӗшӗнче 23:01 вӑхӑтра (Мускав вӑхӑчӗпе ҫу уйӑхӗн 9-мӗшӗнчи 00:01 вӑхӑтра) кӗнӗ. Нимӗҫ Главнокомандованийӗ ячӗпе протокол ҫине Йодль генерал алӑ пуснӑ, ҫакӑн свидетелӗсем Уолтер Смит(выр.)чăв. генерал (союзлӑ экспедици вӑйсен енчен), Иван Суслопаров генерал (советсен Тӗп ҫар ертӳлӗхӗ енчен) тата Франсуа Севез Франци ҫарӗн генералӗ пулнӑ, Франсуа Севез(выр.)чăв. свидетель пек алӑ пуснӑ. Анчах та Суслопаров генералӑн Германи капитуляцилени ҫинчен калакан акта алӑ пусма Мускавран ирӗк пулман, Совет Союзӗ тепӗр акта алӑ пусма хистенӗ.

Ҫу уйӑхӗн 8-мӗшӗнче Тӗп Европӑн 22:43 вӑхӑчӗпе (Мускав вӑхӑчӗпе ҫу уйӑхӗн9-мӗшӗн 00:43) Вильгельм Кейтель генерал-фельдмаршал, ҫавӑн пекех люфтваффе генерал-полковникӗ Штумпф тата кригсмарин адмиралӗ фон Фридебург (вӗсен Дёницран(выр.)чăв. ҫакӑн пек ирӗк пулнӑ) капитуляци пирки тепӗр акт алӑ пуснӑ, вӑл та Мускав вӑхӑчӗпе ҫу уйӑхӗн 9-мӗшӗнчи 00:01 вӑхӑтра вӑя кӗнӗ.

Капитуляцие йышӑннӑ хыҫҫӑн Совет Союзӗ Германипе мир килӗшӗвне алӑ пусман, урӑхла каласан, Германипе вӑрҫма пӑрахман. Германипе вӑрҫа де-юре 1955 ҫулхи кӑрлачӑн 25-мӗшӗнче вӗҫленӗ, ун чухне СССР Аслӑ Канашӗн Президиумӗ ҫавнашкал йышӑну тунӑ.

Германи ставкин юлашки пӗлтерӗвӗсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Ҫу уйӑхӗн 9-мӗшӗнче Германи ставки (вӑл вӑхӑтра совет ҫарӗсем йышӑннӑ Цоссенран кайнӑ пулнӑ) хӑйӗн юлашки пӗлтерӗвне янӑ:

Германи капитуляцийӗ пирки пӗлтерекен акт. «Правда», 1945 ҫулхи ҫӑвӑн 9-мӗшӗ

Дёница гросс-адмирал ставкинчен

Хӗҫпӑшаллӑ вӑйсен аслӑ главнокомандованийӗ ҫапла пӗлтерет:

Тухӑҫ Пруссире Германи ҫарӗсем ытларикун Висла вӑррине тата Фрише Нерунг косин анӑҫ пайне юлашки вӑйччен тытса тӑнӑ. Уйрӑмах 7-мӗш пехота дивизийӗ палӑрнӑ. Унӑн кӑтартуллӑ ӗҫӗсемшӗн дивизи командирне фон Заукен генерала Тимӗр хӗресӗн Рыцарьсен хӗресӗ ҫумне хӗҫлӗ, бриллиантлӑ юман ҫулҫисемпе чысланӑ.

Курляндири пирӗн ҫарсен ушкӑнӗн тӗп вӑйӗсем, Хильперт генерал ертсе пынипе нумай уйӑх хушши совет танкӗсемпе пехота пӗрлешӗвӗсене вӑйлӑ хирӗҫ тӑнӑ тата ултӑ пысӑк ҫапӑҫӑва паттӑррӑн чӑтса ирттернӗ, хӑйсемшӗн вилӗмсӗр чапа тивӗҫнӗ. Ҫак ҫар ушкӑнӗ хуть те мӗнле вӑхӑтсӑр капитуляцие те сирсе ячӗ. Сыхланса юлнӑ самолетсем Анӑҫа аманнисемпе кил-йыш ашшӗсене тӗслӗхе тивӗҫлӗ йӗркепе илсе ҫитернӗ. Офицерсемпе штабсем хӑйсен ҫарӗсемпе юлчӗҫ. Ҫурҫӗр тӗлӗнче эпир йышӑннӑ условисемпе килӗшӳллӗн кирек мӗнле ҫар ӗҫӗсене те, кирек мӗнле ҫар куҫӑвӗсене те чарса лартнӑ.

Бреслау хӳтӗлевҫисем, икӗ уйӑх хушши пӗтӗм совет атакисене сирсе яраканскерсем, паттӑррӑн хирӗҫ тӑнӑ хыҫҫӑн юлашки самантра тӑшман вӑйне парӑнчӗҫ.

Кӑнтӑр-Тухӑҫ тата Тухӑҫ фронтсенче Дрездена ҫитичченех тӗп соединенисен штабӗсем пурте хӗҫпӑшалсӑрланма приказ илнӗ. Пӗтӗм Богемипе Моравире тенӗ пекех чехсен пӑлхавне капитуляци условийӗсене тата ҫак районти пирӗн ҫыхӑнусене пула пурнӑҫлама чӑрмантарма май килнӗ. Аслӑ главнокомандовани штабӗ Лёра, Рендулич тата Шернер ҫарӗсен ушкӑнӗсем ҫинчен хыпарсем халиччен илтмерӗ-ха.

Фатерландран аякра ҫапӑҫакан Атлантика океанӗ хӗрринчи тӗрев пункчӗсене хӳтӗлекенсем, Норвегири ҫарсем тата Эгей тинӗсӗн утравӗсем ҫинчи гарнизонсем, дисциплинӑна пӑхӑнса, Германи салтакӗн чысне упраса хӑварнӑ.

Ҫапла, ҫурҫӗр иртсен, пур фронтсенче те хӗҫ-пӑшал шӑпланчӗ. Гросс-адмирал хушнипе вермахт усӑсӑр кӗрешӗве чарса лартнӑ. Ҫапла майпа ултӑ ҫула яхӑн тӑсӑлакан паттӑрла кӗрешӳ вӗҫленчӗ. Вӑл пире пысӑк ҫӗнтерӳсем, анчах ҫав хушӑра йывӑр пораженисем те кӳчӗ. Юлашкинчен Германи вермахчӗ тӑшманӑн пысӑкрах вӑйне чыслӑн парӑннӑ. Германи салтакӗ, хӑйӗн присягине шанчӑклӑ тытнӑскер, хӑйне халӑха вӗҫне ҫитиех парса, ӗмӗрсем хушшинче манӑҫа тухманнине пурнӑҫларӗ. Тыл ӑна юлашки самантченех пӗтӗм вӑйран пулӑшса тӑнӑ, ҫав вӑхӑтрах чи йывӑр нуша та чӑтнӑ. Фронтпа тыл туса ирттернӗ ӗҫсем историн юлашки тӗрӗс приговорӗнче хӑйсемшӗн татӑклӑ хаклавне тупӗҫ.

Тӑшман та унӑн мухтавлӑ ӗҫӗсене, герман салтакӗсен ҫӗр ҫинче, шыв ҫинче тата сывлӑшра тунӑ ӗҫӗсене хисеплемесӗр тӑма пултараймасть. Ҫавӑнпа та кашни салтак тӳрӗ те мӑнаҫлӑ кӑмӑлпа хӑйӗн хӗҫпӑшалне алӑран кӑларма, пирӗн историри ҫак йывӑр сехетсенче пирӗн халӑхӑн ӗмӗрхи пурнӑҫӗшӗн паттӑррӑн та шанчӑклӑн ӗҫлеме пултарать.

Ҫак сехетре вермахт хӑйӗн вилнӗ салтакӗсене асӑнса хисеплет. Вилнисем пире Тӑван ҫӗршывшӑн пӗр сӑмахсӑр шанчӑклӑ тӑма, хушусене пӑхӑнма, унӑн юн тӑкса тӑракан нумай суранӗсене сиплеме сӗнеҫҫӗ.

Уяв историйӗ

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
1945 ҫулхи ҫӑвӑн 8-мӗшӗнче СССР Аслӑ Канаш Президиумӗ кӑларнӑ «Ҫӑвӑн 9-мӗшне ҫӗнтерӳ кунӗ тесе пӗлтересси ҫинчен» хушу

Ҫӗнтерӳ кунне уявлассине ҫу уйӑхӗн 9-мӗшӗнче СССР Аслӑ Канаш Президиумӗ 1945 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 8-мӗшӗнче кӑларнӑ Хушӑвӗпе килӗшӳллӗн йӗркеленӗ, вӑл куна канмалли кун пек палӑртма йышӑннӑ[11].

1945 ҫулхи ҫӑвӑн 9-мӗшӗ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Ҫӑвӑн 9-мӗшӗнче ирхине Аслӑ Главнокомандующи (И. В. Сталин) 369-мӗш номерлӗ хушу кӑларнӑ[12]:

ПРИКАЗ
Верховного Главнокомандующего
По войскам Красной Армии
и Военно-Морскому Флоту

8 мая 1945 года в Берлине представителями германского верховного командования подписан акт о безоговорочной капитуляции германских вооружённых сил.

Великая Отечественная война, которую вёл советский народ против немецко-фашистских захватчиков, победоносно завершена, Германия полностью разгромлена.

Товарищи красноармейцы, краснофлотцы, сержанты, старшины, офицеры армии и флота, генералы, адмиралы и маршалы, поздравляю вас с победоносным завершением Великой Отечественной войны.

В ознаменование полной победы над Германией сегодня, 9 мая, в День Победы, в 22 часа столица нашей Родины Москва от имени Родины салютует доблестным войскам Красной Армии, кораблям и частям Военно-Морского Флота, одержавшим эту блестящую победу, тридцатью артиллерийскими залпами из тысячи орудий.

Вечная слава героям, павшим в боях за свободу и независимость нашей Родины! Да здравствуют победоносные Красная Армия и Военно-Морской Флот!

Верховный Главнокомандующий Маршал Советского Союза И. Сталин

9 мая 1945 года

Унсӑр пуҫне ҫак кун СССР Аслӑ Канаш Президиумӗ «Тӑван Ҫӗршывӑн 1941—1945 ҫҫ. Аслӑ вӑрҫинче Германие ҫӗнтернӗшӗн» медале йӗркелесси ҫинчен» хушу кӑларнӑ[12].

1945 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 9-мӗшӗнче иртнӗ пӗрремӗш хут уявлани питӗ пысӑк салютпа вӗҫленнӗ. Совет ҫыннисен асӗнче вӑл нумайлӑха асра юлнӑ. Германие ҫӗнтернине уявлани 1945 ҫулхи ҫӗртмен 24-мӗшӗнче Ҫӗнтерӳ Парадне ирттернипе вӗҫленнӗ[12].

1945 ҫултан пуҫласа 1964 ҫулччен уявлани[тӳрлет | кодне тӳрлет]

1945—1947 ҫулсенче Ҫӗнтерӳ кунӗ кану кунӗ шутланнӑ[5], анчах 1947 ҫулхи раштавӑн 23-мӗшӗнче кӑларнӑ СССР Аслӑ Канаш Президиумӗн хушӑвӗпе канмалли куна пӑрахӑҫланӑ: Ҫӗнтерӳ кунӗ вырӑнне канмалли куна Ҫӗнӗ ҫула куҫарнӑ[13]. 17 ҫул иртсен тин, Брежнев вӑхӑтӗнче, 1965 ҫулта Ҫӗнтерӳ кунне юбилей шайӗнче уявланӑ май ӑна каллех кану кунӗ туса хунӑ[14][15].

Хальхи вӑхӑтра уява сӑнлакан атрибутсем пӗр кун хушшинче ҫуралман. Тӗслӗхрен, вӑрҫӑ хыҫҫӑнхи малтанхи 20 ҫул хушшинче Ҫӗнтерӗве халалласа пӗр парад кӑна ирттернӗ — 1945 ҫулхи ҫӗртмен 24-мӗшӗнче. Ҫак 20 ҫул хушшинче уяв мероприятийӗсем ытларах енӗпе салют янипе ҫырлахнӑ, апла пулин те иртнӗ вӑрҫӑн ветеранӗсемпе пӗрле пӗтӗм ҫӗршыв Ҫӗнтерӳ кунне, вӑл официаллӑ кану кунӗ шутланман пулин те, паллӑ тунӑ[16].

Сталин вӑхӑтӗнче те, Хрущёв вӑхӑтӗнче те уява пӗр евӗр палӑртнӑ: тӗп хаҫатсенче уява халалланӑ пуҫламӑш страницӑсем пичетленнӗ, чаплӑ каҫсем ирттернӗ, СССР-ти мӗнпур пысӑк хуласенче 30 артиллери залпӗнчен тӑракан салют панӑ. Хрущёв вӑхӑтӗнчи уйрӑмлӑх: ку вӑхӑтра Сталина та, иртнӗ вӑрҫӑн ҫар ертӳҫисене те (вӗсемпе чылайӑшӗпе Хрушёв вӑрҫӑнса пӗтнӗ пулнӑ) мухтаман[16].

Сӑмахран, Ҫӗнтерӗвӗн пӗрремӗш юбилейӗ, 1955 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 9-мӗшӗ, ахаль ӗҫ кунӗ пулнӑ, ҫар парадне ирттермен. Апла пулин те ҫӗршыври хуласенче чаплӑ пухусем иртнӗ. Тӗрлӗ тӳремсемпе парксенче концертсем ирттернине, халӑх уҫӑлса ҫӳренине палӑртма пулать. Унсӑр пуҫне Мускавра, союзлӑ республикӑсен тӗп хулисенче тата паттӑр-хуласенче 30 артиллери залпӗпе салют янӑ[17].

1958 ҫултанпа сывлӑш парачӗсем нихӑш СССР патшалӑх уявӗсенче те Хӗрлӗ тӳремре ирттермен[18].

1948 ҫултан пуҫласа 1964 ҫулччен Ҫӗнтерӳ кунне официаллӑ майпа палӑртман[19].

1965–1991 ҫулсенче уявлани[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Совет саманинче Ҫӗнтерӳ кунне Хӗрлӗ тӳремре ҫу уйӑхӗн 9-мӗшӗнче юбилейлӑ 1965, 1975, 1985 ҫулсенче кӑна паллӑ тунӑ.

Ҫӗнтерӳ кунӗ Германие аркатса тӑкнин 20 ҫулхи юбилейӗ валли кӑна хӑйӗн пӗлтерӗшӗпе иккӗмӗш наци уявӗ пек пулса тӑнӑ (Октябрьти социализмла Аслӑ революци ҫулталӑкӗ хыҫҫӑн). Брежнев Ҫӗнтерӳ кунне уявлас йӗркене хальхи вӑхӑтра та пӑхӑнакан пысӑк улшӑнусем кӗртнӗ[16]:

  • Хӗрлӗ тӳремре ҫар парачӗ иртнӗ тата Кремльти съездсен керменӗнче халӑха йышӑннӑ;
  • Ҫӗнтерӳ кунӗ каллех кану кунӗ пулса тӑнӑ.

1965 ҫулхи ҫӑвӑн 9-мӗшӗнче Тӑван Ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернине халалланӑ иккӗмӗш парад иртнӗ[18].

Унтанпа вара уяв хисепӗ ӑна уявлассин анлӑшӗ ӳссех пынӑ. 1967 ҫулхи Ҫӗнтерӳ кунӗнче Паллӑ мар Салтак вилтӑприн мемориал комплексне уҫнӑ ҫӗре Брежнев хӑй хутшӑннӑ. 1975 ҫулхи ҫӑвӑн 9-мӗшӗнче иртнӗ юбилейлӑ мероприятисем шутне Ленин мавзолейӗпе Паллӑ мар Салтак Вилтӑпри патне чечек кӑшӑлӗсем хуни (35 минут), 13:00 сехетре Мускав ҫамрӑкӗсен Хӗрлӗ тӳремре чаплӑ манифестацийӗ иртни (45 минут хушши)[20], 15:00 сехетре — уяв саманчӗллӗ йышӑну, 18:50 — шӑп пӗр минут тӑни, 21:00 — уяв салючӗ кӗнӗ[16].

Унсӑр пуҫне утмӑлмӗш ҫулсенчен ҫӑвӑн 9-мӗшӗнчи пӗрремӗш ҫар парачӗсене СССР чылай хулинче ирттерме пуҫланӑ. Ҫак кун ҫар чаҫӗсемпе ҫар училищисем маршпа хуласен урамӗсемпе ҫар мемориалӗсем е вилнӗ салтаксене халалланӑ палӑкӗсем патне утса иртнӗ, унта митингсемпе иртнӗ, чечексем хунӑ[16].

1985 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 9-мӗшӗнче виҫҫӗмӗш парад (Ҫӗнтерӳ ҫитнӗренпе 40 ҫул тултарнӑ ятпа) иртнӗ[19]. 1990 ҫулхи ҫӑвӑн 9-мӗшӗнче тӑваттӑмӗш парад иртнӗ. Тӑван Ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫине хутшӑннӑ ҫар техникипе усӑ курнӑ[19].

Хальхи Раҫҫейре уявлани[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Хӗрлӗ тӳремри Ҫӗнтерӳ кунӗ, 2010 ҫул
Мускаври Ҫӗнтерӳ парачӗ 2016 ҫул.

СССР аркансан 1995 ҫулта юбилей ҫитиччен ҫар парачӗсене ҫу уйӑхӗн 9-мӗшӗнче Хӗрлӗ тӳремре ирттермен. Ун чухне Мускавра икӗ парад иртнӗ: пӗри Хӗрлӗ тӳремре (ҫуран стройра) тата Поклоннӑй сӑрт ҫинче (ҫарпа ҫар техникипе усӑ курса). Унтанпа Хӗрлӗ тӳремре парадсене ҫулсерен ирттерме пуҫланӑ, анчах малтанхи вӑхӑтра вӗсем ҫар техникисӗр иртнӗ.

Ҫӑвӑн 9-мӗшӗ — Тӑван Ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫи вӗҫленнӗ кун, Раҫҫейре вӑл ҫар мухтавӗн кунӗсенчен пӗри шутланать[21].

1997 ҫултанпа ҫӗршыв пуҫлӑхӗсем парада йышӑнма Мавзолей ҫине хӑпарма пӑрахнӑ, ҫакна Мавзолей умӗнче вӑхӑтлӑха туса лартнӑ подмосткӑсенчен тума пуҫланӑ.

2005 ҫултанпа Ленин мавзолейне парадсем вӑхӑтӗнче фанера щичӗсемпе хуплама пуҫланӑ, ҫав вӑхӑтран пуҫласа ҫӗршыв ертӳлӗхӗ парада вӗсен сӑнӗ ҫинче йышӑнать. Ҫав ҫул Мускаври парада ют ҫӗршывсенчен ҫитнӗ пысӑк хӑнасем хутшӑннӑ, вӗсем шутне АПШ президенчӗ Джордж Буш, Франци президенчӗ Жак Ширак, КХР председателӗ Ху Цзиньтао, Итали премьер-министрӗ Сильвио Берлускони, ҫавӑн пекех Германи канцлерӗ Герхард Шрёдер кӗнӗ.

2006 ҫулта Раҫҫей Федераци президенчӗн Хушӑвӗпе «Вӑрҫӑ мухтавӗн хули» хисеплӗ ят йӗркеленӗ.

2007 ҫултанпа уявра халӑх пӗрлӗхне палӑртакан, ветерансене асра тытса хисепленин символӗ пек георгий хӑйӑвӗпе массӑллӑ усӑ курма пуҫланӑ[22].

2008 ҫултанпа парада каллех ҫар техникипе, ҫав шутра ҫар авиацийӗпе, усӑ курса ирттерме пуҫланӑ.

2010 ҫулхи Мускаври парад Гитлера хирӗҫ коалици йӗркеленӗ Францирен, Англирен, АПШран тата Польшӑран килнӗ Раҫҫейпе юлташлӑ пулнӑ ҫарӗсем хутшӑннипе иртнӗ. Ҫав ҫул Ҫӗнтерӳ парачӗ пӗр вӑхӑтрах Раҫҫейри 72 хулара иртнӗ.

Ҫӗнтерӳ кунне халалласа уяв шествисем ҫавӑн пекех мӗнпур Паттӑр хулсенче, ҫар округӗсенче, Раҫҫейри тата СНГ-ри пысӑк хулисенче иртеҫҫӗ. Ҫак кун йӑлана кӗнӗ тӑрӑх фронтовиксем тӗл пулаҫҫӗ, Паллӑ мар Салтак вилтӑпри патне, мухтавпа ҫар паттӑрлӑхӗн палӑкӗсем ҫине чечек кӑшӑлӗсем хураҫҫӗ, уяв салючӗ яраҫҫӗ.

2012 ҫулта Томскра пӗрремӗш хут «Вилӗмсӗр полк» акци ирттернӗ: акцие хутшӑнакансем колоннӑпа утса хӑйсен вӑрҫӑри мӑн аслашшӗсен: ашшӗ-амӑшӗсен, аслашшӗсен тата мӑн аслашшӗсен портречӗсене йӑтса пыраҫҫӗ[23]. 2013 ҫултан пуҫласа ҫак йӑла пӗтӗм Раҫҫее сарӑлнӑ, унӑн чиккинчен те иртнӗ, ҫулран-ҫул вӑл ытларах та ытларах хуласемпе патшалӑхсене ярса илет[24]. 2015 ҫулта пӗтӗм Раҫҫее шута илсен акцие 12 миллиона яхӑн ҫын хутшӑннӑ[25]. Пӗр Мускавра кӑна акци 500 пин ҫынна пухнӑ[26], ҫав шутра Раҫҫей президенчӗ Владимир Путин та пулнӑ[27].

Хӗрлӗ тӳремри Ҫӗнтерӳ Парачĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Тĕп статья: Ҫӗнтерӳ Парачӗ
  • 1995 ҫул — Ҫӗнтернӗренпе 50 ҫул ҫитни. Поклоннӑй ҫарнт ҫинче мемориал комплексне тата Манеж тӳремӗнче Г. К. Жуков маршал палӑкне уҫни. Хӗрлӗ тӳремри ветерансен ҫуран парачӗ, Поклоннӑй сӑрт ҫинче ҫар техникин парачӗ иртни.
  • 2000 ҫул — Ҫӗнтернӗренпе 55 ҫул ҫитни. Ветерансен ҫуран парачӗ Хӗрлӗ тӳремре юлашки хут иртрӗ.
  • 2005 ҫул — Ҫӗнтернӗренпе 60 ҫул ҫитни. Парад икӗ пайран тӑнӑ: историллӗ тата хальхи. Парадӑн кульминацийӗ 2600 ветеран «полуторка» ҫинче ларса иртни пулнӑ. «Георгий хӑйӑвӗ» акци пуҫламӑшӗ.
  • 2008 ҫул — Ҫӗнтернӗренпе 63 ҫул ҫитни. Парад вӑхӑтӗнче хальхи Раҫҫей историйӗнче пӗрремӗш хут Хӗрлӗ тӳремре йывӑр ҫар техникипе усӑ курнӑ[28].
  • 2009 ҫул — Ҫӗнтернӗренпе 64 ҫул ҫитни[29].
  • 2010 ҫул — Ҫӗнтернӗренпе 65 ҫул ҫитни. Парада Раҫҫейӗн Хӗҫпӑшаллӑ Вӑйӗсен 11 335 ҫар ҫынни, ҫавӑн пекех 13 ют патшалӑх, 161 единица ҫар техники, 127 самолёт тата вертолёт хутшӑннӑ[30].
  • 2011 ҫул — Ҫӗнтернӗренпе 66 ҫул ҫитни. Парада РФ Хӗҫпӑшаллӑ вӑйӑсемсӗр пуҫне пуҫне 106 единица бронетехника хутшӑннӑ[31].
  • 2012 ҫул — Ҫӗнтернӗренпе 67 ҫул ҫитни. Парада 14 пин ҫар ҫынни, ҫавӑн пекех ҫар техники тата самолётсем хутшӑннӑ[32].
  • 2013 ҫул — Ҫӗнтернӗренпе 68 ҫул ҫитни. Савӑнӑҫлӑ шествине 11 пин ҫар ҫынни, нумай ҫар техники, ҫавӑн пекех 68 самолёт тата вертолёт хутшӑннӑ[33].
  • 2014 ҫул — Ҫӗнтернӗренпе 69 ҫул ҫитни. Ҫар парадне пурӗ 11 пин ҫар ҫынни, ҫар техникин 151 единици, 69 самолёт тата вертолёт хутшӑннӑ[34].
  • 2015 ҫул — Ҫӗнтернӗренпе 70 ҫул ҫитни. Хӗрлӗ тӳремри парада 15 пин ытла ҫар ҫынни, тип ҫӗр ҫар техникин 194 единици, ҫав шутра ҫӗнӗ йышши «Армата» танк, 143 самолётпа вертолёт хутшӑннӑ[35].
  • 2016 ҫул — Ҫӗнтернӗренпе 71 ҫул ҫитни. Парада 10 пине яхӑн ҫын тата ҫар техникин 130 единици хутшӑннӑ[36].
  • 2017 ҫул — Ҫӗнтернӗренпе 72 ҫул ҫитни. Парада 10 пин ытла ҫын тата техникӑн 114 единици хутшӑннӑ, ҫав шутра «Тайфун-К» тата «Тайфун-Мун» бронеавтомобильсем пулнӑ[37].
  • 2018 ҫул — Ҫӗнтернӗренпе 73 ҫул ҫитни. Хӗрлӗ тӳремпе 13 пин ытла ҫын тата ҫар техникин 150 тӗсӗ иртнӗ. Сывлӑшра 75 самолетпа вертолёт вӗҫсе иртнӗ. Парада пӗрремӗш хут «Терминатор» ҫапӑҫу машини, «Урань» роботсем, «Катран» тата «Корсарсем» пилотсӑр вӗҫӗкен аппаратсем хутшӑннӑ[38].
  • 2019 ҫул — Ҫӗнтернӗренпе 74 ҫул ҫитни. Парада 13 пин ҫын тата ҫар техникин 130 единици хутшӑннӑ. Техника ҫӗнӗлӗхӗсем пек Aurus автомобильсем, ҫавӑн пекех нумаях пулмасть хӗҫпӑшал пек йышӑннӑ АК-12 автоматсем пулнӑ, Мускаври Ҫӗнтерӳ Парачӗн сывлӑш пайне ҫанталӑк япӑххине пула ирттермен[39].
  • 2020 ҫул — Ҫӗнтернӗренпе 75 ҫул ҫитни. Ҫу уйӑхӗн 9-мӗшӗнче COVID-19 эпидемине пула парадӑн сывлӑш пайне кӑна ирттернӗ, ытти пайсене ҫӗртмен 24-мӗшне куҫарнӑ. Ҫар парадне 14 пин ытла ҫар ҫынни, 200 ытла ҫар техники, 75 самолётпа вертолёт хутшӑннӑ[40].
  • 2021 ҫул — Ҫӗнтернӗренпе 76 ҫул ҫитни. Хӗрлӗ тӳремри парада Мускаври 12 пин салтакпа офицер, 191 ҫапӑҫу машини, ҫаплах 76 самолётпа вертолёт хутшӑннӑ[41].
  • 2022 ҫул — Ҫӗнтернӗренпе 77 ҫул ҫитни. Хӗрлӗ тӳремри Парада 11 пин ҫар ҫынни тата хальхи вӑхӑтри хӗҫ-пӑшалпа ҫар техникин 131 единици хутшӑннӑ[42].
  • Мускаври Хӗрлӗ тӳремре 70 ҫулхи юбилей тӗлне иртнӗ парадӑн сывлӑш пайӗ

    Мускаври Хӗрлӗ тӳремре 70 ҫулхи юбилей тӗлне иртнӗ парадӑн сывлӑш пайӗ

  • 2015 ҫулхи Ҫӗнтерӳ парачӗ

    2015 ҫулхи Ҫӗнтерӳ парачӗ

  • С-Петербургри кермен лапамӗнчи Ҫӗнтерӳ парачӗ, 2014 ҫул

    С-Петербургри кермен лапамӗнчи Ҫӗнтерӳ парачӗ, 2014 ҫул

  • Мускава Ҫӗнтерӳ кунӗ тӗлне ялавсемпе илемлетни, 2021 ҫулхи ҫӑвӑн 9-мӗшӗ

    Мускава Ҫӗнтерӳ кунӗ тӗлне ялавсемпе илемлетни, 2021 ҫулхи ҫӑвӑн 9-мӗшӗ

СССР йышне кӗнӗ ҫӗршывсенче уявлани

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Донецкра иртнӗ Ҫӗнтерӳ кунӗ, 2016 ҫулхи ҫӑвӑн 9-мӗшӗ

Ҫӗнтерӳ кунне пӗтӗм СНГ территорийӗнче тенӗ пекех уявлаҫҫӗ, вӑл кану кунӗ шутланать: Азербайджанра, Арменире, Беларуҫре, Казахстанра, Киргизире, Молдавире, Раҫҫейре, Таджикистанра, Туркменистанра, Узбекистанра, ҫавӑн пекех Грузире, кӑшт йышӑннӑ Абхази, Кӑнтӑр Осети патшалӑхсенче, йышӑнман Туҫи Карабах Республики тата Днестрҫум патшалӑхсенче. Россотрудничество представительствисем пулӑшнипе Ҫӗнтерӳ кунӗн уявне ҫулсеренех чикӗ леш енче анлӑ ирттереҫҫӗ. Кашни ҫулах ҫак кунпа ҫыхӑнтарса тӗнчен тӗрлӗ кӗтесӗнче мероприятисем иртеҫҫӗ.

Азербайджан[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Азербайджан президенчӗ Ильхам Алиев Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин ветеранӗсемпе Бакури Совет Союзӗн икӗ хут Геройӗн Ази Аслановӑн вилтӑпри тӗлӗнчи палӑк умӗнче иртнӗ тӗлпулура. 2016 ҫулхи ҫӑвӑн 9-мӗшӗ

Тӑван Ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин ветеранӗсем тӗлӗшпе Азербайджанра хӑйсен тимлӗхне уйӑраҫҫӗ. Гейдар Алиев(выр.)чăв. Азербайджан президенчӗн йышӑнӑвӗпе 1994 ҫултан пуҫласа ҫу уйӑхӗн 9-мӗшӗнче ҫулсерен Азербайджанра Ҫӗнтерӳ кунӗ тесе уявлаҫҫӗ, унсӑр пуҫне вӑл канмалли кун шутланать. Йӑлана кӗнӗ йӗркепе ҫу уйӑхӗн 9-мӗшӗнче Азербайджан президенчӗ Ильхам Алиев Совет Союзӗн икӗ хут Паттӑрӗн Ази Аслановӑн вил тӑпри ҫинчи палӑк умӗнче вӑрҫӑ ветеранӗсемпе тӗл пулать[прим. 1][43], палӑк умне чечек хурать, Тӑван Ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫинче пуҫ хунӑ Азербайджанри мӗнпур ҫар ҫыннине асӑнать[44][45][46].

2016 ҫултанпа Бакура Азербайджанти казакӗсен ентешлӗхӗ пулӑшнипе йӗркелекен ҫулсерен «Вилӗмсӗр полк» акци иртет. Акци вӑхӑтӗнче ҫынсем Бакури Нариман районӗнче вырнаҫнӑ Тӑван Ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫи ҫулӗсенче фашизма ҫӗнтерме пурнӑҫӗсене шеллемесӗр пуҫ хунӑ паттӑрсен тӑванла вилтӑпри мемориалӗ патӗнче чечек кӑшӑлӗ хураҫҫӗ, вӗсен паттӑрла ӗҫне асӑнаҫҫӗ[прим. 2][43][47][48].

Армени[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Ҫӗнтерӳ паркӗ тата Армени-Анне монуменчӗ, 2020 ҫулхи ҫӑвӑн 9-мӗшӗ

Хальхи Арменире Тӑван Ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин паттӑрӗсем хисепре, вӑрҫа пула шар курнисене те манмаҫҫӗ, Ҫӗнтерӳ кунӗ вара «эрмен халӑхӗн паттӑрлӑхӗпе чӗрӗлӗвӗн кунӗ пек хӑйӗн пӗлтерӗшне упраса хӑварнӑ»[49].

Ҫӗнтерӳ уявӗ умӗн пысӑк хуласенче кашни ҫул «Георгий хӑйӑвӗ» патриотла акци иртет[50][51][52][53]. 2016 ҫултанпа «Арменин Вилӗмсӗр полкӗ» обществӑлла патриотла организаци Ереванта тата Гюмрире ҫулсерен «Вилӗмсӗр полк» тата «Астӑвӑм ҫулӗ» акцисем ирттерет[54][55][56]. 2020 ҫулта ҫавӑн пекех «Манӑн паттӑрӑн историйӗ» онлайн акцине ирттерме пуҫланӑ — ҫӗршывра пурӑнакан кашни ҫын вӑрҫа хутшӑннӑ тӑванӗ ҫинчен каласа пама пултарать[57].

Арменири аслӑ патшалӑх ӗҫченӗсем Нацистла Германипе кӗрешес ӗҫре Совет халӑхӗн ӗҫне асра тытассине манмалла марри пӗлтерӗшлӗ пулнине палӑртаҫҫӗ, ҫакна урӑхла ӑнлантарса памалла мар тесе асӑрхаттараҫҫӗ[49].

Узбекистан[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Узбекистанра 1999 ҫултанпа ҫу уйӑхӗн 9-мӗшӗнче наци уявне — Асӑнупа чыслав кунне — паллӑ тӑваҫҫӗ[58].

Украина[тӳрлет | кодне тӳрлет]

2010 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 9-мӗшӗнче Киеври Крещатикра иртнӗ Ҫӗнтерӳ кунӗ, Т-34-85 танк

1991–2015 ҫулсенче Украинӑра Ҫӗнтерӳ кунне официаллӑ майпа «Тӑван Ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫинче Ҫӗнтернин кунӗ» пек палӑртнӑ. Анчах та 2015 ҫулхи акан 9-мӗшӗнче Украинӑн Аслӑ Ради «1939-1945 ҫулсенчи Иккӗмӗш тӗнче вӑрҫинче нацизма ҫӗнтернине асра хӑварасси ҫинчен» саккуна йышӑннӑ[59], ҫу уйӑхӗн 9-мӗшӗнче саккуна президент алӑ пуснӑ хыҫҫӑн ҫу уйӑхӗн 21-мӗшӗнче вӑл вӑя кӗнӗ[60][прим. 3].

Официаллӑ Асӑнупа ҫураҫу кунне (ҫу, 8) тата Иккӗмӗш Тӗнче вӑрҫинче нацизма ҫӗнтернин кунне (ҫу, 9) паллӑ тӑваҫҫӗ[60][61]. Ҫавӑн пекех 2015 ҫултанпа ҫӗршыва коммунизмрах хӑтарас шайра Украинӑра совет символикипе[62], ҫав шутра Ҫӗнтерӳ Ялавӗпе те, усӑ курма чарнӑ[63].

Уява форматне улӑштарнӑ пулин те Ҫӗнтерӳ кунне унӑн малтанхи варианчӗпе официаллӑ мар уявлаҫҫӗ. Тӗслӗхрен, 2017 ҫулта Украинӑри тӗрлӗ облаҫ центрӗсенче «Вилӗмсӗр полк» шествисем ирттернӗ, анчах вӗсем национализмла организацисен ҫыннисемпе тытӑҫса илнипе вӗҫленнӗ[64].

2018 ҫулта асӑннӑ акци шайӗнчи шестви вӑхӑтӗнче Киевра ҫапӑҫу иртнӗ[65]. Унсӑр пуҫне, Украинӑра Ҫӗнтерӳ кунне уявланӑ май усӑ курма чарнӑ символикӑсемшӗн тытса чарнӑ (пӗтӗмӗшле илсен, ҫӗршывӗпе 14 ҫынна тытса чарнӑ)[66].

Тӑван Ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин символики[тӳрлет | кодне тӳрлет]

СССРта Тӑван Ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернин тӗп символӗсем Ӗмӗрхи ҫулӑм, паттӑр хуласенчи мемориалсем, Тӑван ҫӗршыв вӑрҫин орденӗ, гварди хӑйӑвӗ, хӗрлӗ гвоздика, ҫӑлтӑрлӑ салтак пилотки тата ыттисем пулнӑ. Каярах вӗсен ҫумне Раҫҫей Федерацийӗнче георгий хӑйӑвӗ тата СНГ ытти ҫӗршывӗсенчи унӑн ытти аналогӗсем хушӑннӑ.

Çĕнтерӳ Кунне халалланӑ наградӑсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
«Тăван Çĕршывăн 1941—1945 çç. Аслă вăрçинче Германие çĕнтернĕшĕн» медалĕ
«Çĕнтерӳ» орденĕ

Совет Союзĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

«Ҫӗнтерӳ» орденӗ «Çĕнтерӳ» орденĕ
«Берлина илнӗшӗн» медаль «Берлина илнӗшӗн» медаль
«Тӑван Ҫӗршывӑн 1941–19445 ҫҫ. Аслӑ вӑрҫинче Германие ҫӗнтернӗшӗн» медаль «Тӑван Ҫӗршывӑн 1941–19445 ҫҫ. Аслӑ вӑрҫинче Германие ҫӗнтернӗшӗн» медаль
«Тӑван Ҫӗршывӑн 1941–1945 ҫҫ. Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 20 ҫул ҫитни» юбилейлӑ медаль «Тӑван Ҫӗршывӑн 1941–1945 ҫҫ. Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 20 ҫул ҫитни» юбилейлӑ медаль
Order of Glory Ribbon Bar.png «Тӑван Ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 25 ҫул» кӑкӑр палли
«Тӑван Ҫӗршывӑн 1941–1945 ҫҫ. Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 30 ҫул ҫитни» юбилейлӑ медаль «Тӑван Ҫӗршывӑн 1941–1945 ҫҫ. Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 30 ҫул ҫитни» юбилейлӑ медаль
«Тӑван Ҫӗршывӑн 1941–1945 ҫҫ. Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 30 ҫул ҫитни» юбилейлӑ медаль «Тӑван Ҫӗршывӑн 1941–1945 ҫҫ. Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 40 ҫул ҫитни» юбилейлӑ медаль

Болгари[тӳрлет | кодне тӳрлет]

«1944–1945 ҫҫ. Тӑван ҫӗршыв вӑрҫи» медаль «1944–1945 ҫҫ. Тӑван ҫӗршыв вӑрҫи» медаль
«Фашистсене хирӗҫ кӗрешме хутшӑннӑшӑн» медаль «Фашистсене хирӗҫ кӗрешме хутшӑннӑшӑн» медаль
«Фашистла Германие ҫӗнтернӗренпе 30 ҫул ҫитни» медаль «Фашистла Германие ҫӗнтернӗренпе 30 ҫул ҫитни» медаль
«Фашизма Ҫӗнтернӗренпе 40 ҫул ҫитни» медаль (Болгари) «Фашизма Ҫӗнтернӗренпе 40 ҫул ҫитни» медаль
Ҫӗнтерӗвӗн 30 ҫулӗн юбилейӗ тӗлне кӑларнӑ юбилейлӑ тимӗр укҫа, 1975 ҫул

Югослави[тӳрлет | кодне тӳрлет]

1941 ҫулхи партизансен астӑвӑм палли 1941 ҫулхи партизансен астӑвӑм палли
«Фашизма Ҫӗнтернӗренпе 30 ҫул ҫитни» медаль «Фашизма Ҫӗнтернӗренпе 30 ҫул ҫитни» медаль
«Тӗп пултӑр фашизм — халӑх ирӗклӗхӗшӗн» медаль «Тӗп пултӑр фашизм — халӑх ирӗклӗхӗшӗн» медаль

Раҫҫей[тӳрлет | кодне тӳрлет]

«Тӑван Ҫӗршывӑн 1941–1945 ҫҫ. Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 50 ҫул ҫитни» медаль «Тӑван Ҫӗршывӑн 1941–1945 ҫҫ. Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 50 ҫул ҫитни» юбилейлӑ медаль
«Тӑван Ҫӗршывӑн 1941–1945 ҫҫ. Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 60 ҫул ҫитни» медаль «Тӑван Ҫӗршывӑн 1941–1945 ҫҫ. Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 60 ҫул ҫитни» юбилейлӑ медаль
«Тӑван Ҫӗршывӑн 1941–1945 ҫҫ. Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 65 ҫул ҫитни» медаль «Тӑван Ҫӗршывӑн 1941–1945 ҫҫ. Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 65 ҫул ҫитни» юбилейлӑ медаль
70 victory rib.png «Тӑван Ҫӗршывӑн 1941–1945 ҫҫ. Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 70 ҫул ҫитни» юбилейлӑ медаль
«Тӑван Ҫӗршывӑн 1941–1945 ҫҫ. Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 75 ҫул ҫитни» медаль «Тӑван Ҫӗршывӑн 1941–1945 ҫҫ. Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 75 ҫул ҫитни» юбилейлӑ медаль

Азербайджан[тӳрлет | кодне тӳрлет]

«Тӑван Ҫӗршывӑн 1941–1945 ҫҫ. Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 75 ҫул ҫитни» медаль (Азербайджан) «Тӑван Ҫӗршывӑн 1941–1945 ҫҫ. Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 75 ҫул ҫитни» юбилейлӑ медаль

Беларуҫ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Беларуҫ Республикине нимӗҫ-фашист захватчикӗсенчен ирӗке кӑларнӑранпа 60 ҫул ҫитни «Беларуҫ Республикине нимӗҫ-фашист захватчикӗсенчен ирӗке кӑларнӑранпа 60 ҫул ҫитни» медаль
Беларуҫ Республикине нимӗҫ-фашист захватчикӗсенчен ирӗке кӑларнӑранпа 65 ҫул ҫитни «Беларуҫ Республикине нимӗҫ-фашист захватчикӗсенчен ирӗке кӑларнӑранпа 65 ҫул ҫитни» медаль
Беларуҫ Республикине нимӗҫ-фашист захватчикӗсенчен ирӗке кӑларнӑранпа 70 ҫул ҫитни «Беларуҫ Республикине нимӗҫ-фашист захватчикӗсенчен ирӗке кӑларнӑранпа 70 ҫул ҫитни» медаль
Беларуҫ Республикине нимӗҫ-фашист захватчикӗсенчен ирӗке кӑларнӑранпа 75 ҫул ҫитни «Беларуҫ Республикине нимӗҫ-фашист захватчикӗсенчен ирӗке кӑларнӑранпа 75 ҫул ҫитни» медаль
Тӑван Ҫӗршывӑн 1941–1945 ҫҫ. Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 75 ҫул ҫитни «Тӑван Ҫӗршывӑн 1941–1945 ҫҫ. Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 75 ҫул ҫитни» медаль
Ҫӗнтерӗвӗн 20 ҫулхи юбилейӗ тӗлне кӑларнӑ юбилейлӑ тимӗр укҫа, 1965 ҫ.

Украина[тӳрлет | кодне тӳрлет]

«Украинӑна ирӗке кӑларнӑранпа 50 ҫул ҫитни» астӑвӑм палли
«Украинӑна фашистла захватчиксенчен ирӗке кӑларнӑранпа 60 ҫул ҫитни» юбилейлӑ медаль «Украинӑна фашистла захватчиксенчен ирӗке кӑларнӑранпа 60 ҫул ҫитни» юбилейлӑ медаль
«Украинӑна фашистла захватчиксенчен ирӗке кӑларнӑранпа 70 ҫул ҫитни» медаль «Украинӑна фашистла захватчиксенчен ирӗке кӑларнӑранпа 70 ҫул ҫитни» медаль
«Нацизма Ҫӗнтернӗренпе 70 ҫул ҫитни» юбилейлӑ медаль «Нацизма Ҫӗнтернӗренпе 70 ҫул ҫитни» юбилейлӑ медаль
Богдан Хмельницкий орденӗ (Украина) Богдан Хмельницкий орденӗ

Казахстан[тӳрлет | кодне тӳрлет]

«Тӑван Ҫӗршывӑн 1941–1945 ҫҫ. Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 60 ҫул ҫитни» медаль (Казахстан) «Тӑван Ҫӗршывӑн 1941–1945 ҫҫ. Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 60 ҫул ҫитни» медаль
«Тӑван Ҫӗршывӑн 1941–1945 ҫҫ. Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 65 ҫул ҫитни» медаль (Казахстан) «Тӑван Ҫӗршывӑн 1941–1945 ҫҫ. Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 65 ҫул ҫитни» медаль

Молдави[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Республика орденӗ (Молдави) Республика орденӗ

Туркменистан[тӳрлет | кодне тӳрлет]

ЛНР[тӳрлет | кодне тӳрлет]

«Ҫӗнтернӗренпе 70 ҫул ҫитни» юбилейлӑ медаль (ЛНР) «Ҫӗнтернӗренпе 70 ҫул ҫитни» юбилейлӑ медаль

Израиль[тӳрлет | кодне тӳрлет]

«Нацизмпа кӗрешекен» медаль «Нацизмпа кӗрешекен» медаль

Ҫӗнтерӳ кунӗ культурӑра

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Музыкӑра[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Телевидение[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Кино[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Филателире[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Тĕп статья: Ҫӗнтерӳ кунӗ филателире
  • «Ҫӗнтерӳ уявӗ» ҫырса хунӑ почта марки. СССР, 1945 (ЦФА [АО «Марка»] № 962)

    «Ҫӗнтерӳ уявӗ» ҫырса хунӑ почта марки. СССР, 1945 (ЦФА [АО «Марка»] № 962)

  • Сывӑ пултӑр пирӗн Ҫӗнтерӳ! почта марки. СССР, 1945

    Сывӑ пултӑр пирӗн Ҫӗнтерӳ! почта марки. СССР, 1945

  • Ҫӗнтерӳ кунӗ 65 ҫул тултарнӑ тӗле кӑларнӑ почта блокӗ. Азербайджан, 2010

    Ҫӗнтерӳ кунӗ 65 ҫул тултарнӑ тӗле кӑларнӑ почта блокӗ. Азербайджан, 2010

  • Ҫӗнтерӳ 60 ҫул тултарнине халалласа кӑларнӑ юбилей марки. Украина, 2005

    Ҫӗнтерӳ 60 ҫул тултарнине халалласа кӑларнӑ юбилей марки. Украина, 2005

  • СССР почта марки, 1985 ҫ.

    СССР почта марки, 1985 ҫ.

  • 2015 ҫулхи марка, Беларуҫ

    2015 ҫулхи марка, Беларуҫ

  • Ҫӗнтерӳ 70 ҫул тултарнине халалласа кӑларнӑ юбилейлӑ марка (2015 ҫул), Армени

    Ҫӗнтерӳ 70 ҫул тултарнине халалласа кӑларнӑ юбилейлӑ марка (2015 ҫул), Армени

Ҫавӑн пекех пӑхӑр

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Ӑнлантарусем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Комментарисем
  1. ^ 2020 ҫултан пуҫласа COVID-19 пандемине пула тата 65 ҫултан аслӑрах ҫынсене вӑл мӗнле витӗм кӳме пултарнине шута илсе ку форматпа ирттермеҫҫӗ.
  2. ^ 2021 ҫулта году COVID-19 пандемине пула акци онлайн мелпе иртнӗ.
  3. ^ Украина Президенчӗн 1997 ҫулхи ҫӗртме уйӑхӗн 10-мӗшӗнчи 503/97 №-лӗ «Нормативлӑ право акчӗсене официаллӑ майпа пичетлес тата вӗсене вӑя кӗртмелли йӗрке ҫинчен» Хушӑвӗпе килӗшӳллӗн саккун официаллӑ майпа пичетленнӗ хыҫҫӑн тепӗр куннех вӑя кӗрет.
Ҫӑлкуҫсем
  1. ^ Парламент Израиля утвердил празднование Дня Победы 9 мая , Wayback Machine çинчи 2018 ҫулхи Пуш уйӑхӗн 29-мӗшӗнчи копийӗ // Новости РИА
  2. ^ ТАСС, 8 мая 2023. Президент Словакии отметила роль Красной армии в освобождении Восточной Европы. День Победы над фашизмом является в стране государственным праздником и отмечается 8 мая
  3. ^ Национальные праздники Туркмении
  4. ^ В Туркменистане утверждён новый перечень праздничных и памятных дат , Wayback Machine çинчи 2018 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 6-мӗшӗнчи копийӗ
  5. ^ 1, 2 Указ Президиума Верховного Совета СССР от 8 мая 1945 г. «Об объявлении 9 мая праздником победы». Пӑхнӑ кун: 11 Ҫу уйӑхӗн 2020. Архивланӑ 17 Утӑ уйӑхӗн 2019 ҫул.
  6. ^ Указ Президиума Верховного Совета СССР от 26 апреля 1965 г. «Об объявлении 9 мая нерабочим днём». Пӑхнӑ кун: 21 Ҫурла уйӑхӗн 2017. Архивланӑ 21 Ҫурла уйӑхӗн 2017 ҫул.
  7. ^ 1, 2 Россия и СССР в войнах XX века. Потери вооружённых сил. Пӑхнӑ кун: 10 Ака уйӑхӗн 2015. Архивланӑ 5 Юпа уйӑхӗн 2007 ҫул.
  8. ^ Берлинская операция 1945 — БСЭ
  9. ^ «За Берлин» в Учительской газете. Пӑхнӑ кун: 2014. Архивланӑ 3 Ҫу уйӑхӗн 2008 ҫул.
  10. ^ Ҫавӑн пекех Рейхстаг ҫине совет ялавне чӑннипе кам вырнаҫтарни пирки альтернативлӑ версисем пур. Рейхстаг штурмӗ статьяра тӗплӗнрех паллашӑр.
  11. ^ Указ Президиума Верховного Совета СССР от 8 мая 1945 г. «Об объявлении 9 мая праздником победы». Пӑхнӑ кун: 10 Ака уйӑхӗн 2015. Архивланӑ 18 Кӑрлач уйӑхӗн 2012 ҫул.
  12. ^ 1, 2, 3 Татьяна Воронцова. Юбилеи Победы , Wayback Machine çинчи 2015 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 21-мӗшӗнчи копийӗ // Проект «Уроки истории. XX век», 26 мая 2009 г.
  13. ^ 70-летие Великой Победы , Wayback Machine çинчи 2018 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 20-мӗшӗнчи копийӗ // Гарант. РУ, информационно-правовой портал.
  14. ^ Указ Президиума Верховного Совета СССР от 26 апреля 1965 г. № 3478-VI «Об объявлении 9 мая нерабочим днём». Пӑхнӑ кун: 7 Ҫу уйӑхӗн 2016. Архивланӑ 23 Чӳк уйӑхӗн 2015 ҫул.
  15. ^ Указ Президиума Верховного Совета СССР от 26 апреля 1965 г. № 3479-VI «О признании утратившей силу статьи 1 Указа Президиума Верховного Совета СССР от 23 декабря 1947 г.» Пӑхнӑ кун: 16 Ҫу уйӑхӗн 2015. Архивланӑ 22 Ҫу уйӑхӗн 2015 ҫул.
  16. ^ 1, 2, 3, 4, 5 Денис Бабиченко. Эти дни Победы. Итоги, № 19/465 (10 Ҫу уйӑхӗн 2005). Пӑхнӑ кун: 17 Пуш уйӑхӗн 2011. Архивланӑ 19 Раштав уйӑхӗн 2019 ҫул.
  17. ^ «Этот День Победы»: когда 9 мая стало выходным и как отмечали праздник в СССР и России , Wayback Machine çинчи 2015 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 7-мӗшӗнчи копийӗ, страница 2 // ТАСС.
  18. ^ 1, 2 История парадов Победы на Красной площади — Биографии и справки — ТАСС. Пӑхнӑ кун: 8 Кӑрлач уйӑхӗн 2021. Архивланӑ 10 Кӑрлач уйӑхӗн 2021 ҫул.
  19. ^ 1, 2, 3 История парадов Победы на Красной площади — Биографии и справки — ТАСС. Пӑхнӑ кун: 8 Кӑрлач уйӑхӗн 2021. Архивланӑ 10 Кӑрлач уйӑхӗн 2021 ҫул.
  20. ^ «Этот День Победы»: когда 9 мая стало выходным и как отмечали праздник в СССР и России — ТАСС. Пӑхнӑ кун: 13 Ҫу уйӑхӗн 2021. Архивланӑ 13 Ҫу уйӑхӗн 2021 ҫул.
  21. ^ Федеральный закон от 13 марта 1995 г. № 32-ФЗ «О днях воинской славы и памятных датах России» (выр.). Kremlin.ru. Пӑхнӑ кун: 9 Нарӑс уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 26 Чӳк уйӑхӗн 2021 ҫул.
  22. ^ "Георгиевская ленточка": история акции (20070424T1254). Тĕрĕсленĕ 9 Ҫу уйӑхӗн 2024.
  23. ^ Бессмертный полк. Пӑхнӑ кун: 10 Ака уйӑхӗн 2015. Архивланӑ 16 Ака уйӑхӗн 2015 ҫул.
  24. ^ Акция «Бессмертный полк» пройдёт 9 мая в 800 городах 12 стран мира , Wayback Machine çинчи 2015 ҫулхи Ака уйӑхӗн 6-мӗшӗнчи копийӗ // «Новости РИА», 2 апреля 2015 г.
  25. ^ В шествии «Бессмертного полка» участвовали 12 миллионов россиян , Wayback Machine çинчи 2015 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 11-мӗшӗнчи копийӗ // Новости РИА, 9 мая 2015 г.
  26. ^ Что увидел и чего не увидел Запад в День Победы , Wayback Machine çинчи 2015 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 15-мӗшӗнчи копийӗ // Новости РИА, 12 мая 2015 г.
  27. ^ Путин с портретом отца-фронтовика присоединился к шествию «Бессмертного полка» , Wayback Machine çинчи 2015 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 11-мӗшӗнчи копийӗ // ТАСС, 9 мая.
  28. ^ Военный парад в честь 63-й годовщины Победы в Великой Отечественной войне. Пӑхнӑ кун: 2 Ҫу уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 2 Ҫу уйӑхӗн 2022 ҫул.
  29. ^ Военный парад на Красной площади. Пӑхнӑ кун: 2 Ҫу уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 2 Ҫу уйӑхӗн 2022 ҫул.
  30. ^ На Красной площади состоялся парад в честь 65-й годовщины Великой Победы. Пӑхнӑ кун: 2 Ҫу уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 2 Ҫу уйӑхӗн 2022 ҫул.
  31. ^ Военный парад на Красной площади. Пӑхнӑ кун: 2 Ҫу уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 2 Ҫу уйӑхӗн 2022 ҫул.
  32. ^ Военный парад в честь 67-й годовщины Великой Победы. Пӑхнӑ кун: 2 Ҫу уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 2 Ҫу уйӑхӗн 2022 ҫул.
  33. ^ Военный парад в честь 68-й годовщины Великой Победы. Пӑхнӑ кун: 2 Ҫу уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 2 Ҫу уйӑхӗн 2022 ҫул.
  34. ^ Парад Победы на Красной площади. Пӑхнӑ кун: 2 Ҫу уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 2 Ҫу уйӑхӗн 2022 ҫул.
  35. ^ Парад в честь 70-летия Великой Победы. Пӑхнӑ кун: 2 Ҫу уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 2 Ҫу уйӑхӗн 2022 ҫул.
  36. ^ Военный парад на Красной площади. Пӑхнӑ кун: 2 Ҫу уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 2 Ҫу уйӑхӗн 2022 ҫул.
  37. ^ Военный парад на Красной площади. Пӑхнӑ кун: 2 Ҫу уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 2 Ҫу уйӑхӗн 2022 ҫул.
  38. ^ Военный парад на Красной площади. Пӑхнӑ кун: 2 Ҫу уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 2 Ҫу уйӑхӗн 2022 ҫул.
  39. ^ Парад Победы — 2019. Пӑхнӑ кун: 2 Ҫу уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 9 Ҫу уйӑхӗн 2021 ҫул.
  40. ^ Парад в честь 75-летия Великой Победы. Пӑхнӑ кун: 2 Ҫу уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 8 Ака уйӑхӗн 2022 ҫул.
  41. ^ Чем запомнился Парад Победы 2021 года. Пӑхнӑ кун: 2 Ҫу уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 31 Раштав уйӑхӗн 2021 ҫул.
  42. ^ Парад военной техники и авиации 9 мая // www.kp.ru. — 2022. 2022 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 10-мӗшӗнче архивланӑ.
  43. ^ 1, 2 В России и Азербайджане отмечают 76-ю годовщину Победы в Великой Отечественной войне. Пӑхнӑ кун: 10 Ҫу уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 18 Ҫӗртме уйӑхӗн 2021 ҫул.
  44. ^ Ильхам Алиев и Мехрибан Алиева посетили могилу Ази Асланова. Пӑхнӑ кун: 10 Ҫу уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 10 Ҫу уйӑхӗн 2022 ҫул.
  45. ^ Ильхам Алиев и Мехрибан Алиева посетили могилу Ази Асланова. Пӑхнӑ кун: 10 Ҫу уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 10 Ҫу уйӑхӗн 2022 ҫул.
  46. ^ Ильхам Алиев посетил могилу Ази Асланова. Пӑхнӑ кун: 10 Ҫу уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 10 Ҫу уйӑхӗн 2022 ҫул.
  47. ^ Победа объединяет: акция «Бессмертный полк» прошла в Баку. Пӑхнӑ кун: 10 Ҫу уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 10 Ҫу уйӑхӗн 2022 ҫул.
  48. ^ Мы их помним, значит, они живут вечно: как в Баку отметили День Победы — фото. Пӑхнӑ кун: 10 Ҫу уйӑхӗн 2022. Архивланӑ 10 Ҫу уйӑхӗн 2022 ҫул.
  49. ^ 1, 2 Енокян А.В. Историческая память о Великой Отечественной войне в Армении // Постсоветские исследования. — 2020. — Т. 3, № 5. — . 2022 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 17-мӗшӗнче архивланӑ.
  50. ^ В Ереване стартовала акция "Георгиевская ленточка" (28.04.2019). Тĕрĕсленĕ 11 Ҫу уйӑхӗн 2022.
  51. ^ В Армении прошла акция «Георгиевская ленточка» с участием военнослужащих ЮВО и юнармейцев (06.05.2019).
  52. ^ В Ереване дан старт акции «Георгиевская ленточка» (01.09.2021).
  53. ^ В Армении стартовала акция "Георгиевская лента" (27.04.2022).
  54. ^ К шествию «Бессмертный полк» в Ереване присоединился и президент Армении Армен Саркисян (09.05.2018). Тĕрĕсленĕ 10 Ҫу уйӑхӗн 2022.
  55. ^ Бессмертный полк Армении пройдет по Еревану в четвёртый раз (09.04.2019). Тĕрĕсленĕ 21 Ака уйӑхӗн 2022.
  56. ^ Безмолвная акция «Бессмертный полк» прошла в Ереване // https://ru.armeniasputnik.am/. — 2022. — 9 Ҫу уйӑхӗн. 2022 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 10-мӗшӗнче архивланӑ.
  57. ^ «Бессмертный Полк Армении» запускает онлайн акцию «История моего героя» (22.04.2020). Тĕрĕсленĕ 21 Ака уйӑхӗн 2022.
  58. ^ maksad. День Памяти и Почестей в Узбекистане – как он возник(паллӑ мар). Новости Узбекистана сегодня: nuz.uz (8 Ҫу уйӑхӗн 2022). Пӑхнӑ кун: 8 Ака уйӑхӗн 2023.
  59. ^ Текст закона. Пӑхнӑ кун: 20 Ҫурла уйӑхӗн 2015. Архивланӑ 24 Пуш уйӑхӗн 2016 ҫул.
  60. ^ 1, 2 Закон України «Про увічнення перемоги над нацизмом у Другій світовій війні 1939—1945 років» // Голос України: газета Верховної Ради України. — 2015. — 20 травня (№ 87).
  61. ^ В Украине отменили «Великую Отечественную войну» , Wayback Machine çинчи 2015 ҫулхи Ака уйӑхӗн 15-мӗшӗнчи копийӗ // «Вести-Репортёр», 9 апреля 2015 г.
  62. ^ Порошенко велел отказаться от понятия «Великая Отечественная война» , Wayback Machine çинчи 2016 ҫулхи Ака уйӑхӗн 5-мӗшӗнчи копийӗ // Взгляд (интернет-газета), 15 мая 2015 г.
  63. ^ День без Победы — Как Киев борется с праздником 9 Мая , Wayback Machine çинчи 2016 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 8-мӗшӗнчи копийӗ // Lenta.ru, 8 мая 2016 г.
  64. ^ Провокации, драки и потасовки: как в Украине проходит День Победы , Wayback Machine çинчи 2018 ҫулхи Ҫӗртме уйӑхӗн 27-мӗшӗнчи копийӗ // Апостроф, 9 мая 2017 г.
  65. ^ На акции «Бессмертный полк» в Киеве затеяли драку: эксклюзивные фото , Wayback Machine çинчи 2018 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 15-мӗшӗнчи копийӗ // Апостроф, 9 мая 2018 г.
  66. ^ Массовые акции в Украине по случаю Дня Победы: названо число задержанных , Wayback Machine çинчи 2018 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 16-мӗшӗнчи копийӗ // Апостроф, 9 мая 2018 г.

Вуламалли

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Каҫӑсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Çăлкуç — «https://cv.ruwiki.ru/w/index.php?title=Ҫӗнтерӳ_кунӗ&oldid=1700941»