Хуснуллин Марат Шакирзянович

«РУВИКИ» ирӗклӗ энциклопединчи материал
Ҫын пирки
Хуснуллин Марат Шакирзянович
Марат Хуснуллин правительство.JPG
Çуралнă вăхăт 1966 ҫулхи ҫурлан 9-мӗшӗ(1966-08-09)[1] (58 ҫулта)
Çуралнă вырăн
Гражданлăх
Альма-матер
Премисемпе чысланисем
медаль ордена «За заслуги перед Отечеством» II степени юбилейная медаль «В память 1000-летия Казани» медаль «За заслуги в проведении Всероссийской переписи населения» медаль ордена «За заслуги перед Отечеством» орден «За заслуги перед Республикой Татарстан»
заслуженный строитель Российской Федерации
Хисеп орденĕ
Логотип РУВИКИ.Медиа РУВИКИ.Медиа ҫинчи материалсем

Хуснуллин Марат Шакирзянович (1966 ҫулхи ҫурлан 9-мӗшӗ, Хусан, Тутар АССР, РСФСР) — Раҫҫей патшалӑх ӗҫченӗ. 2020 ҫулхи кӑрлачӑн 21-мӗшӗнчен пуҫласа Раҫҫей Федерацийӗн Правительствин Председателӗн ҫумӗ (2024 ҫулхи ҫӑвӑн 7-13-мӗшӗсенче — тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан[2]). Кӑнтӑр федераллӑ округӑн кураторӗ[3]. Экономика ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ.

1983 ҫулта Хусан патшалӑх финанспа экономика институтне (КГФЭИ) вӗренме кӗнӗ, анчах та тепӗр ҫултан ҫара илнӗ. 1990 ҫулта «экономика» специальноҫӗпе КГФЭИ вӗренсе пӗтернӗ[4]. 2000 ҫулта Аслӑ Британин Уҫӑ университетӗнче «Профессиллӗ менеджмент» специальноҫпа пӗлӗвне ӳстернӗ[5]. 2006 ҫултанпа — экономика ӑслӑхӗсен кандидачӗ. Тутар тата акӑлчан чӗлхисене пӗлет[6][7].

Тутарстанра[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Марат Хуснуллин Владимир Владимирович Путинпа тата Минтимер Шарипович Шаймиевпа Хусанта. 2007 ҫулхи кӑрлачӑн 20-мӗшӗ

1983—1984 ҫҫ. — КГФЭИ опытлӑ установкӑсене пӑхса тӑракан лаборант (вӗреннӗ хушӑрах).

1984—1986 ҫҫ. — Совет Ҫарӗн хӗсмечӗ[8].

1986—1987 ҫҫ. — КГФЭИ лаборанчӗ.

1987—1995 ҫҫ. — Хусанти «Темп» строительство кооперативӗн тӗп бухгалтерӗ, председателӗ[8].

1995—1997 ҫҫ. — «Интерпластсервис» ТМЯО генеральнӑй директорӗ[8].

1997—2000 ҫҫ. — Хусанти «Ак Барс» строительство, суту-илӳпе промышленность фирми» ТМЯО генеральнӑй директорӗ[8].

1999—2001 ҫҫ. — Тутарстан Республикин Патшалӑх Канашӗн депутачӗ. Тутарстан Республикин Строительство, архитектура тата ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑх министерствине хӗсмете куҫнӑ хыҫҫӑн халӑх депутачӗн мандатне тавӑрса панӑ.

2000—2001 ҫҫ. — «Татэнерго» ПЭО ГУП генеральнӑй директорӑн ҫумӗ — пурлӑхпа техника ресурсӗсемпе, инвестицисемпе тата строительство енӗпе ӗҫлекен директорӗ[8].

11.05.2001 — 18.11.2010 — Тутарстан Республикин строительство, архитектура тата ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑх министрӗ[8].

Вӑл ертсе пынӑ вӑхӑтра республикӑна федераллӑ инвестицисен пысӑк калӑпӑшне явӑҫтарнӑ, чи малтанах Тутарстанра ҫурт-йӗр строительствине аталантармалли комплекслӑ программӑна пурнӑҫлама. Программӑна республикӑри пысӑк хуласен — Хусан, Ҫырчалли, Анат Кама, Елабуга, Элмет — агломерацисен территорийӗсене аталантарассине тӗпе хунӑ, ҫакӑ вӗсене пӗчӗк тӑкаксемпе коммуналлӑ, ҫул-йӗрпе транспорт тата социаллӑ инфраструктурӑсемпе тивӗҫтерме май панӑ[9].

Хуснуллин пуҫарӑвӗпе бюджет ресурсӗсене перекетлес тӗллевпе ҫурт-йӗр, ҫул-йӗр, социаллӑ сфера объекчӗсем тумалли типлӑ проектсем палӑртнӑ. Кунсӑр пуҫне Тутарстанри «Электронлӑ Раҫҫей» программа шайӗнче электронлӑ туянусен тытӑмне, патшалӑх тулашӗнчи ведомство экспертизин строительствипе пӗтӗмлетӗвӗсене тума ирӗк парассине йӗркелесе янӑ, ҫакӑ строительство тӑкакӗсене самай чакарнӑ[9].

Хуснуллин хутшӑннипе Хусанта Универсиада-2013 тӗлне спорт объекчӗсем тума тытӑннӑ. 2010 ҫулхи ҫу уйӑхӗ тӗлне Тутарстанӑн тӗп хулинче 26 спорт сооруженийӗ хута янӑ: «Ак Барс» кӗрешӳсен керменӗ, Хусанти Олимп резервӗн «Олимпиец» училищи, спорт комплексӗсем: «Форвард», «Мираси», Хусан патшалӑх культурӑпа ӳнер университечӗ ҫумӗнчи «Итиль», «Москва», «Ак Буре», «Ватан», «Татнефть Арена» пӑр керменӗ, «Тулпар», «Бустант», «Зилант», пӑр арениллӗ «Триумф» тата универсаллӑ — бассейнсемлӗ тата баскетбол площадкисемлӗ «Триумф», ҫавӑн пекех пӑшалтан пемелли комплекс, «Акчарлак» витнӗ бассейн, теннис академийӗ, «КАИ Олимп» культурӑпа спорт комплексӗ, «Санкт-Петербург» волейбол центрӗ, бокс тата сӗтел ҫи теннис центрӗ, «Буревестник» витнӗ бассейн, ҫерем ҫинчи хоккей центрӗ, Баскет-холл баскетбол спорт сооруженийӗ , Универсиада ялӗ[10].

Тата 4 объекта — шыв спорчӗн тӗсӗсен керменӗ, гимнастика центрӗ, 45 пин вырӑнлӑ стадион тата кӗсменлӗ спорт тӗсӗсен центрӗ — 2010 ҫул хыҫҫӑн Хуснуллин ТР строительство, архитектура тата ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑх министрӗнчен кайсан ун хыҫҫӑн ӗҫлекенсем ертсе пынипе туса пӗтернӗ[10].

Ҫав вӑхӑтрах Хуснуллин Хусан патшалӑх архитектурӑпа строительство университечӗн «Строительствӑри экономика тата предпринимательлӗх» кафедрин доценчӗ шутланнӑ[11].

Мускавра[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Михаил Александрович Мень, Сергей Семёнович Собянин тата Марат Хуснуллин. 2014 ҫулхи ҫурлан 8-мӗшӗ
Марат Хуснуллин Раҫҫей Федерацийӗн Строительствопа ЖКХ министерствинче пӗрремӗш канашлу ирттерет. 2020 ҫулхи кӑрлачӑн 22-мӗшӗ
Марат Хуснуллин тата Владимир Владимирович Путин, 2020 ҫулхи пушӑн 3-мӗшӗ

2010 ҫулхи чӳкӗн 18-мӗшӗнче Хуснуллина Мускав хулин хула тӑвас департаменчӗн ертӳҫине лартнӑ[8].

2010 ҫулхи раштавӑн 2-мӗшӗнче Мускав мэрӗн хула тӑвас политикипе строительство ыйтӑвӗсемпе ӗҫлекен ҫумӗ пулса тӑнӑ[8].

2011 ҫулхи пуш уйӑхӗнче Мускав хулин хула тӑвас политикин тата ҫурт-йӗр тӑвас ӗҫӗн ыйтӑвӗсемпе ӗҫлекен коллеги председательне лартнӑ[12]. Ҫав ҫулах хулари хӑй ирӗкӗпе пурнӑҫлакан строительствӑна пӳлес енӗпе ӗҫлекен комиссие ертсе пыма пуҫланӑ[13].

2012 ҫулхи кӑрлач — утӑ уйӑхӗсенче хула саккасӗн объекчӗсен проект документацине экспертиза ирттерессине тимленӗ, ҫавна пула бюджетӑн чылай тӑкаклӑ статйисене чакарма май килнӗ: строительство хакӗ 20 %, е 18,8 млрд тенкӗ, чакнӑ. Хула объекчӗсен подрядчикӗсене палӑртма конкурс ирттерни те пуҫламӑш хака 9 %, е 8,4 млрд тенкӗлӗх, чакарма май панӑ[14].

Хуснуллин хутшӑннипе ҫавӑн пекех Бульвар ункин ӑшӗнчи ҫӗрсене усӑ курмалли режимсене тата ҫуртсен ҫӳллӗшӗн схемисене ҫирӗплетнӗ.

2012 ҫултанпа Хуснуллин мэри аппарачӗн управленийӗпе пӗрле строительство сферинче документаци илмелли процедурӑсене ансатлатма электронлӑ документҫаврӑнӑш тытӑмне кӗртмелли проекта тимлеме пуҫланӑ, ҫав тытӑм мӗнпур пулӑшу ӗҫне — ҫӗр лаптӑкӗсен хула строительствин планӗсене, архитектурӑпа хула строительствин йышӑнӑвӗсене, экспертиза пӗтӗмлетӗвӗсене, йышӑнӑвӗсене илмелли пулӑшӑва, объектсене хута ярассине — электронлӑ майпа усӑ курма май панӑ[15].

2012 ҫулхи пуш уйӑхӗнчен пуҫласа Хуснуллин «Мускав-Сити» ММДЦ ыйтӑвӗсене татса парас тата ҫурт тӑвас енӗпе ӗҫлекен штаба ертсе пынӑ (2008 ҫулхи финанс кризисне пула «Федерация» тата «Раҫҫей» башнисене тата «Сити Пэлас» комплекса хӑпартас ӗҫсене чарса лартнӑ: кредит ресурсӗсем ҫуккипе инвесторсем е вӑхӑтлах чарнӑ, е проектран тухнӑ). Объектсене памалли плана тепӗр хут пӑхса тухнӑ[16]. Ун вырӑнне ММДЦ районӗнчи урамсен пӗр пайне юсаса ҫӗнетме, ҫавӑн пекех ҫӗнӗ транспорт развязкисем тума йышӑннӑ (2,5 ҫухрӑма яхӑн тӑсӑлакан нумай ярӑмлӑ ҫичӗ автомобиль ҫулне 2012 ҫулхи кӗркунне вӗҫленнӗ)[17].

2012 ҫулхи ака уйӑхӗнчен Хуснуллин Мускав чукун ҫул узелӗн территорийӗсене, чукун ҫул транспорчӗн инфраструктурин объекчӗсене тата вӗсен ҫывӑхӗнчи ҫӗр лаптӑкӗсене хула тӑвас енӗпе ӗҫлекен канашӑн сопредседателӗ пулса ӗҫленӗ[18].

2012 ҫулхи утӑн 1-мӗшӗнчен, Мускав облаҫӗн хӑш-пӗр пайӗсене Мускавпа пӗрлештернӗренпе, Хуснуллин «Ҫӗнӗ Мускавӑн» строительство политикине тимлеме пуҫланӑ[19].

2013 ҫулхи кӑрлач уйӑхӗнче ҫӗнӗрен йӗркеленнӗ Архитектура канашне ертсе пынӑ, унӑн хулара хула строительствипе архитектура политики мӗнле пурнӑҫланнине тӗрӗслесе тӑмалла. Хуснуллинпа килӗшсе канаша Раҫҫей тата ют ҫӗршыв эксперчӗсем кӗнӗ[20]. Хулари пысӑк та пӗлтерӗшлӗ территорисемпе хула строительствин аталанӑвӗн концепцийӗсене хатӗрлеме конкурссем ирттермелли практика ҫуралнӑ[15].

РФ Правительствин вице-премьерӗ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

2020 ҫулхи кӑрлачӑн 21-мӗшӗнче Раҫҫей Федерацийӗн Правительствин вице-премьерне лартнӑ[21].

2020 ҫулхи кӑрлачӑн 29-мӗшӗнчен Хуснуллин Крым Республикин тата Севастополь хулин кураторӗ пулса тӑнӑ. 2022 ҫулхи ака уйӑхӗнчен пуҫласа Херсон тата Запорожье облаҫӗсене, Донбасса юсаса ҫӗнетмелли ӗҫӗн кураторӗ те[22].

2024 ҫулхи ҫӑвӑн 11-мӗшӗнче Михаил Мишустин РФ Патшалӑх Думине Правительство ҫӗнӗ йышне пӑхса тухма тӑратнӑ, Хуснуллин кандидатурине вице-премьер вырӑнне сӗннӗ[23]. Ҫӑвӑн 13-мӗшӗнче Патшалӑх Думи ӑна ҫак поста ҫирӗплетнӗ[24]. Ҫу уйӑхӗн 14-мӗшӗнче Раҫҫей Федерацийӗн Президенчӗ лартмалли указа алӑ пуснӑ[25].

Марат Хуснуллина ҫак ыйтусене панӑ: куҫман пурлӑхӑн патшалӑх ҫурт-йӗр политики тата граждан ҫаврӑнӑшӗ, ҫавӑн пекех автомобиль ҫулӗсене тӑвасси, пӑхса тӑрасси, ҫӗнетесси тата юсасси, ҫул-йӗр хӑрушсӑрлӑхӗ, общество транспортне аталантарасси. Вице-премьер «Пурӑнмалли ҫурт-йӗр тата хула хутлӑхӗ», «Хӑрушлӑхсӑр тата пахалӑхлӑ ҫул-йӗр», «Экологи» (проектӑн «Таса шыв» тата «Атӑла сыватасси» пайӗсем) наци проекчӗсене хатӗрлес тата пурнӑҫа кӗртес ӗҫсемшӗн те яваплӑ.

Хуснуллин тимлӗхӗнче — Крым Республикин, Севастополь, Донецк тата Луганск халӑх республикисен, Запорожье тата Херсон облаҫӗсен социаллӑ пурнӑҫпа экономика аталанӑвне тивӗҫтересси. Куратор пулса Хуснуллин Кӑнтӑр федераци округӗн социаллӑ экономика аталанӑвӗшӗн яваплӑ тата ҫак ведомствӑсен ӗҫне координацилет:

  • Строительство министерстви;
  • Федерацин патшалӑх регистраци, кадастр тата картографи служби;
  • Федерацин экологи, технологи тата атом надзорӗн служби;
  • Федерацин патшалӑх пурлӑхне тытса тӑрассипе ӗҫлекен агентстви;
  • Федерацин ҫул-йӗр агентстви[26].

Хула строительствин политики енӗпе чи пӗлтерӗшлӗ проектсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Метрополитен аталанӑвӗ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

2011 ҫултанпа Хуснуллин хутшӑннипе метро йӗрне 101 ҫухрӑм тӑснӑ, ҫав шутра Мускав тӗп ункин 54 ҫухрӑмне ҫынсене турттармалла тӗпрен юсаса ҫӗнетнӗ, маларах унпа тиев турттарма кӑна усӑ курнӑ. Ҫав вӑхӑтрах метрополитена тӑвассин хакӗ сахалтан та 25 % чакнӑ, ҫав шутра проект ӗҫӗсенче Европӑри стандартсене йышӑнса тата тарӑн хывмалли станцисене пӑрахӑҫласа тарӑн мар хывакан станцисен проекчӗсене кӗртнипе[27]. Метро тумалли вӑхӑт вӑтамран 30 % чакнӑ.

Градостроительство политики[тӳрлет | кодне тӳрлет]

2011 ҫултанпа Хуснуллин хулари хӑй ирӗкӗпе пурнӑҫлакан строительствӑна пӳлес енӗпе ӗҫлекен комиссине ертсе пынӑ. Мускав стройкомплексӗн пуҫлӑхӗнче Хуснуллин 9 ҫул ӗҫленӗ вӑхӑтра тӗп хулара реноваци проектне — нумай хваттерлӗ кивӗ ҫуртсене пӑсассссине тата унта пурӑнакансене ҫӗнӗ ҫуртсене куҫарассине — пурнӑҫлама тытӑннӑ[7].

2012 ҫултанпа Хуснуллин «Метршӑн тенкӗ» программӑна пурнӑҫа кӗртме хутшӑннӑ, ун шайӗнче Мускав Правительстви культура эткерлӗхӗн объекчӗсене 49 ҫуллӑха ҫӑмӑллӑхлӑ арендӑна панӑ, арендӑна илекенсен пилӗк ҫул хушшинче пысӑк пахалӑхлӑ реставраци тумалла пулнӑ. 2012 ҫулхи ҫурла уйӑхӗн вӗҫне программа шайӗнче Мускаври пилӗк усадьбӑна реставрациленӗ: Николоямская урамӗнчи Морозовсен XVIII ӗмӗр вӗҫӗнчи — XIX ӗмӗр пуҫламӑшӗнчи хула усадьби, Н. П. Баулинӑн пурӑнмалли ҫурчӗ (тӗпрен илсен — XVIII ӗмӗрти палатӑсем); Подсосенская тӑкӑрлӑкри Константин Бустин архитекторӑн XVIII—XIX ӗмӗрти хула усадьби; Таганская лапамри Колесников-Шаргинсен-Сапатина усадьби; Печатник тӑкӑрлӑкӗнче вырнаҫнӑ Сысоев хресченӗн ҫурчӗ («кариатидӑсемлӗ ҫурт» пек паллӑ). 2013 ҫул вӗҫлениччен ҫурт-йӗрӗн историллӗ сӑн-сӑпатне юсас тӗллевпе тепӗр 50 культура еткерлӗхӗн объектне ҫӑмӑллӑхлӑ арендӑна панӑ[28].

2013 ҫултанпа Хуснуллин ертсе пынипе ҫӗнӗ территорисем хушнӑ Мускавӑн 2035 ҫулччен аталантармалли тӗп планне туса хатӗрленӗ[29].

2017 ҫулхи ҫӗртме уйӑхӗнче «Лужники» пысӑк спорт аренин реконструкцине пӗлтернӗ сроксенчен ҫулталӑк маларах вӗҫленӗ. 2018 ҫулта «Лужники» футбол енӗпе тӗнче чемпионатне ирттермелли вырӑн пулса тӑнӑ[30].

2018 ҫулта Хуснуллин ертсе пынипе Мускав варринчи Зарядьере парк проектне пурнӑҫа кӗртнӗ, унта маларах «Раҫҫей» хӑна ҫурчӗ пулнӑ. «Раҫҫей» хӑна ҫуртне 2006 ҫулхи нарӑс уйӑхӗнче салатма пуҫланӑ та 2010 ҫул пуҫламӑшӗ тӗлне вӗҫленӗ. 2012 ҫулта Зарядье аталанӑвӗн концепцине хатӗрлеме пӗтӗм тӗнчери пултарулӑх конкурсне ирттернӗ, унта кӑмӑл тӑвакан кашни ҫын хутшӑнма пултарнӑ. Хӑйсен проекчӗсене тӗнчери 240 команда тӑратнӑ. Конкурс пӗтӗмлетӗвӗ тӑрӑх «халӑх заданийӗ» хатӗрленӗ, унта ҫӗр ҫинчи строительствӑна май килнӗ таран сахаллатма тата ҫӗр айӗнчи уҫлӑхпа ытларах усӑ курма сӗннӗ, ҫавӑн пекех хулан истори центрӗн культура уҫлӑхне пӑсакан, сиен кӳрекен япаласене пӑрахӑҫлама сӗннӗ. Паркра 4 ландшафт зони, павильонсем, машина лартмалли вырӑн, музейсем, курав залӗсем, Мускав-шыв урлӑ илемлӗ кӗпер, хӑйне евӗрлӗ концерт залӗ — филармони[31].

Транспорт политики[тӳрлет | кодне тӳрлет]

2011 ҫулта Хуснуллин проектӑн хакӗ пысӑк пулнӑран 60 ҫухрӑм тӑршшӗллӗ Тӑваттӑмӗш транспорт ункине тума килӗшмен, вӑл МКАД тата Виҫҫӗмӗш транспорт ункине тивекен йывӑрлӑха пӗчӗклетмелле тата Мускаври районсем хушшинчи ҫыхӑнусене лайӑхлатмалла пулнӑ. Ку проект вырӑнне Ҫурҫӗр-Анӑҫ тата Ҫурҫӗр-Тухӑҫ хорчӗсем, Кӑнтӑр рокади тума палартнӑ[32].

Раҫҫей Правительствинче

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

2020 ҫулхи кӑрлачӑн 21-мӗшӗнчен Хуснуллина РФ Правительствин Председателӗн Михаил Мишустинӑн ҫумӗ пулма лартнӑ. Унӑн компетенци сферинче пурӑнмалли ҫурт-йӗр политики, ипотека кредичӗ, строительствӑпа архитектура сферинчи патшалӑх политики, ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑх, автомобиль ҫулӗсене юсаса ҫӗнетесси тата хута ярасси, ҫул-йӗр хӑрушсӑрлӑхӗ, патшалӑх харпӑрлӑхӗн управленийӗ пулчӗҫ.

Вӑл Правительствӑн регионсен аталанӑвӗн сферинчи (Инҫет Тухӑҫ федераци округӗсӗр пуҫне) ӗҫне, Крым, Севастополь, Калининград облаҫӗн социаллӑ пурнӑҫпа экономика аталанӑвне тимлет, Абхази тата Кӑнтӑр Осети республикисемпе килӗштерсе ӗҫленӗшӗн яваплӑ. 2021 ҫулхи утӑ уйӑхӗнчен пуҫласа Хуснуллин Кӑнтӑр федераллӑ округӗн кураторӗ.

Хуснуллин 2022—2023 ҫулсенче ҫар ӗҫӗсем пынӑ май Украинӑн икӗ террор акчӗ хыҫҫӑн Крым кӗперне юсаса ҫӗнетес ӗҫе ертсе пынӑ[7].

Марат Хуснуллин Мускаври 8-мӗш урбанистика форумӗнче. 2018 ҫулхи утӑ уйӑхӗн 18-мӗшӗ
  • 2011 ҫулта Хуснуллин Кремльтен инҫех мар 186,7 м² лаптӑклӑ хваттер туяннӑ. 2016 ҫулта ӑна хӗрне Маликӑна парнеленӗ.
  • 2020 ҫулта МИХсенче Хуснуллин Мускаври Кӗмӗл Борта 1 млрд тенке яхӑн хаклӑ керменте пурӑнни ҫинчен ҫырнӑ.

Ӑнлантарусем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
  1. ^ 1, 2 https://eur-lex.europa.eu/legal-content/FR/TXT/PDF/?uri=OJ:L:2022:042I:FULL&from=FR
  2. ^ Правительство России переходит в статус и.о. до назначения нового состава (выр.). TACC. Пӑхнӑ кун: 7 Ҫу уйӑхӗн 2024.
  3. ^ Михаил Мишустин назначил вице-премьеров кураторами федеральных округов. Пӑхнӑ кун: 19 Утӑ уйӑхӗн 2021. Архивланӑ 19 Утӑ уйӑхӗн 2021 ҫул.
  4. ^ Хуснуллин Марат Шакирзянович. Пӑхнӑ кун: 4 Авӑн уйӑхӗн 2013. оригиналтан архивланӑ 30 Кӑрлач уйӑхӗн 2013 ҫул.
  5. ^ Marat Khusnullin // Коммерсантъ.
  6. ^ Поймали за язык
  7. ^ 1, 2, 3 Энциклопедия ТАСС. Хуснуллин Марат Шакирзянович
  8. ^ 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 Хуснуллин Марат Шакирзянович — Биография. Пӑхнӑ кун: 4 Авӑн уйӑхӗн 2013. оригиналтан архивланӑ 7 Ҫурла уйӑхӗн 2013 ҫул.
  9. ^ 1, 2 Портал строителей города — про жильё
  10. ^ 1, 2 Спортивные объекты Универсиады в Казани
  11. ^ Казанский государственный архитектурно-строительный университет
  12. ^ Ъ-Справочник. Пӑхнӑ кун: 4 Авӑн уйӑхӗн 2013. оригиналтан архивланӑ 6 Авӑн уйӑхӗн 2013 ҫул.
  13. ^ Хуснуллин возглавил комиссию по пресечению незаконного строительства вместо Ресина
  14. ^ М.Хуснуллин подвел итоги деятельности Стройкомплекса Москвы за семь месяцев 2012 года
  15. ^ 1, 2 Заседание Правительства Москвы
  16. ^ «Лужники», «Москва-Сити» и другие перестройки Москвы
  17. ^ «Москва-Сити» ищет выезд
  18. ^ Градостроительным развитием территорий железной дороги в Москве займется специальный совет
  19. ^ Недвижимость-2013: обращение заместителя Мэра Москвы Марата Хуснуллина
  20. ^ Архитектурный совет Москвы возглавил Кузнецов( ӗҫлемен каҫӑ)
  21. ^ Новый состав правительства. Полный список. РБК. Пӑхнӑ кун: 21 Кӑрлач уйӑхӗн 2020.
  22. ^ Как Марат Хуснуллин будет восстанавливать Херсон, Запорожье и Донбасс | Республика Крым(паллӑ мар). ФедералПресс. Пӑхнӑ кун: 23 Ҫу уйӑхӗн 2022.
  23. ^ О чем говорит новая конфигурация российского правительства. РБК (11 Ҫу уйӑхӗн 2024). Пӑхнӑ кун: 13 Ҫу уйӑхӗн 2024.
  24. ^ Госдума утвердила Хуснуллина вице-премьером. РИА Новости (13 Ҫу уйӑхӗн 2024). Пӑхнӑ кун: 13 Ҫу уйӑхӗн 2024.
  25. ^ Президент подписал указы о назначении членов Правительства Российской Федерации и директоров служб. kremlin.ru (14 Ҫу уйӑхӗн 2024). Пӑхнӑ кун: 14 Ҫу уйӑхӗн 2024.
  26. ^ Михаил Мишустин утвердил распределение обязанностей между вице-премьерами. government.ru (17 Ҫу уйӑхӗн 2024). Пӑхнӑ кун: 17 Ҫу уйӑхӗн 2024.
  27. ^ Стоимость строительства метро в Москве снизили на 25 %. Пӑхнӑ кун: 4 Авӑн уйӑхӗн 2013. оригиналтан архивланӑ 18 Ҫӗртме уйӑхӗн 2013 ҫул.
  28. ^ До конца года в льготную аренду может быть сдано около 50 объектов культурного наследия
  29. ^ Марат Хуснуллин: «В Москве будет построено 300 гостиниц». Пӑхнӑ кун: 4 Авӑн уйӑхӗн 2013. оригиналтан архивланӑ 18 Утӑ уйӑхӗн 2013 ҫул.
  30. ^ Марат Хуснуллин: Реконструкцию «Лужников» можно начать лишь в мае 2014 года
  31. ^ Первая очередь парка «Зарядье» была завершена в 2017 году, торжественное открытие парка состоялось 9 сентября 2017 года, в день празднования 870-летия Москвы. 4 ландшафтные зоны, павильоны, парковка, музеи, выставочные залы, парящий мост через Москву-реку — все это открыто для посетителей. Уникальный концертный зал — филармонию — планируют завершить и открыть в 2018 году.
  32. ^ Более 230 км дорог реконструируют в Москве за три года — Хуснуллин
  33. ^ Deputy Mayor for Urban Development and Construction / Marat Khusnullin / The official website of the Mayor and the Government of Moscow. web.archive.org (9 Ҫурла уйӑхӗн 2016). Пӑхнӑ кун: 1 Пуш уйӑхӗн 2022.
  34. ^ Указ Президента Российской Федерации от 21 декабря 2013 г. № 929 «О награждении государственными наградами Российской Федерации»
  35. ^ Фотофакт. www.gudok.ru. Пӑхнӑ кун: 20 Раштав уйӑхӗн 2016.
  36. ^ Указ Президента Российской Федерации от 27 декабря 2018 года № 756 «О награждении государственными наградами Российской Федерации»