Арис Аркадий Иванович

Аркадий Арис
Ҫуралнӑ чухнехи ячӗ	Арис Аркадий Иванович
Псевдонимсем	Arcady Aris
Ҫуралнӑ	1901 çул, кӑрлач, 29
Ҫуралнӑ вырӑн	Синер ялĕ, Элӗк районӗ, Чăваш Ен
Вилнӗ	1942, ҫӗртме, 1
Вилнӗ вырӑн	Ҫӗпӗр, ГУЛАГ
Гражданлӑх (подданство)	Раҫҫей империйӗ  СССР
Пӗлӳ илни	Чĕмпĕрти чăваш шкулĕ
Мӗн енӗпе ӗҫленӗ	чăваш прозăçи, литература тишкерӳçи, тăлмачĕ.
Пултарулӑх ҫулӗсем	1919 — 1937
Жанр	Проза
Хайлавсен чӗлхи	чӑвашла

Арис Аркадий Иванович (паспортри хушамачĕ Золотов) (1901, кӑрлач, 29, Синер ялĕ, Элĕк вулăсĕн (халĕ Чăваш Республикин Элӗк районӗ), Етӗрне уесӗ, Хусан кӗпӗрни, Раҫҫей империйӗ — 1942, ҫӗртме, 1, Иланская чукун çул чарăнăвĕ, Красноярск Ен, РСФСР, СССР), — чăваш прозăçи, литература тишкерӳçи, тăлмач.

СССР ÇП пайташĕ(1934 çул).

Пурнăçĕпе ĕçĕ-хĕлĕ

1901 çулхи кăрлачăн 29-мĕшĕнче Хусан кĕпернине кĕнĕ Етӗрне уесӗнчи Элĕк вулăсĕн (халĕ Чăваш Республикин Элӗк районӗ) Синер ялĕнче çуралнă.

Элĕкри икĕ класлă шкулта хута вĕренсе 1915 çулта Чĕмпĕрти чăваш шкулĕнче пĕлӳ илме тытăннă.

Кунта вăл К. В. Ивановăн, Т. С. Семёновăн, Шупуççыннин ĕçĕсемпе паллашнă та хайĕн пурнăçне те чăваш литературипе çыхăнтарма шутланă.

Совет влаçĕн пĕрремĕш кунĕсенчех Аркадий Золотов халăхăн пурнăçне хастар хутшăнать. 1919 çулта ăна Чĕмпĕр кĕпернин ĕçтăвакан комитечĕн çутĕç пайĕн чăваш уйрăмĕн ертӳçĕ пулма суйланă. 1919 çулхи ака уйăхĕнче Арсений тата Николай тăванĕсемпе ирĕк кăмăлпа 7-мĕш Чĕмпĕр перевçĕсен полкне (командир — Космовский Н. С.) хĕсмете тăнă та 1919—20 çулсенче Ӗренпур, Илецк тата Уральск патĕнчи йывăр çапăçусене хутшăннă. Фронтра вăл большевиксен партине кĕнĕ.

Вăрçăран таврăнсан Аркадий Иванович 1922 çулта вĕрентӳçсен институтĕнче вĕренсе тухать.

1922 çулта Аркадий Шупашкара куçса каять. 1928—1931 çулсенче Аркадий Арис — «Канаш» хаçатпа «Сунтал» журналăн редакторĕ, çав вăхăтрах «Капкăн» журналра та тăрăшать, Чăваш Енре радиокалаçăва сарас ĕç-пуçра вăй хурать. «Трактор» альманаха (малашне вăл «Тăван Атал» журнал) пуçарнă çĕре хутшăнать.

1934 çулта чăваш çыравçисемпе журналисчĕсем ăна Пĕтĕм Раççейри çыравçăсен пĕрремĕш съездне делегат ĕçне шанса яраççĕ, унта Аркадий Иванович чăваш литературине аталантарассине каласа парать.

Н. Я. Золотов Ленинграда Ăслăх академине кайсан, Аркадий Иванович пĕр хушă Чăваш çыравçисен пĕрлешĕвне ертсе пырать. 1934 çулта ăна СССР ÇП йышăнаççĕ.

1937 çулхи юпан 23-мĕшĕнче литература ĕçченне ареслесе ЧАССР ШĔХК тĕрмине лартаççĕ.

1942 çулхи чӳкĕн 24-мĕшĕнче 41 çулти А. И. Золотовăн çĕр çинчи çулĕ Çĕпĕрти лагерьте сарăмсăр татăлать.

Ĕçĕсем

Критикăлла тата публисцистикăлла статьясем çырнă. Чăваш литература критикине пуçараканнисенчен пĕри пулнă.

М. Горкийĕн Манăн университетсем тата Д. Фурмановăн «Чапаев» кĕнекисене чăвашла куçарнă.

Ӑнлантарусем

Вуламалли

1. Л. А Ефимов, Чăваш кĕнеке изд-ви, Шупашкар, 2009.
2. Л.И.Ефимов, "Элĕк Енĕ", Элĕк, 1994.
3. А. А. Золотов, Муракаева (Золотова) Светлана Арсентьевна, "Принципам не изменили", Элĕк - Шупашкар, 1998.
4. Васильев Н Краткий очерк истории чувашской литературы – М.- Центральное издательство народов СССР.- с. 56,59? 1930.
5. Данилов Д. Чувашская художественная литература (в книге «Советская Чувашия. Национально-культурное строительство») – М.- с. 129-212? 1933.
6. Лукин Л. Газете «Знамя коммунизма»- 40 лет – Чебоксары.- Чувашский календарь? 1958.
7. Сорокин В. Мощная сила: К 30-летию радиопередач на чувашском языке.- Шупашкар,- «Родная Волга».- № 3.- с. 75 – 84, 1962.
8. Хлебников Г. Путь чувашского романа.- Шупашкар.- «Родная Волга».- № 3.- с. 75 – 84, 1963.
9. Юрьев М. Критик – публицист. – Шупашкар.- «Знамя коммунизма».- 10 января, 1966.
10. Юрьев М. Народ его не забудет. – Элĕк.- «Пурнăç çулĕпе».- кăрлачăн 29-мĕшĕ, 1966.
11. История Чувашской АССР . Т. 2, 1967.
12. Юрьев М. Аркадий Золотов : Библиографический справочник.- Шупашкар.- Чувашкнигоиздат.- с. 104 – 106, 1968.
13. Аркадий Золотов : писатель, критик, публицист : к 100-летию со дня рождения / сост. В. А. Золотов и др. – Чебоксары ; Санкт-Петербург : Изд-во «Синерь», 2000. – 94 с.
14. Золотов, В. А. Аркадий Золотов – солдат и педагог, писатель и журналист, переводчик и критик / В. А. Золотов, В. Т. Золотов, А. А. Золотов ; [под ред. В. А. Иванова]. – 2-е изд., доп. – Чебоксары : Новое Время, 2010. – 223 с., [8] л.
15. Аркадий Золотов // Ялав. – 1971. – № 1. – С. 30.
16. Арти, Р. Ылтăн çути самана авăрĕнче çухалмасть / Р. Арти // Чăваш хĕрарăмĕ. – 2011. – 5-11 нарăс (№ 4). – С. 5.
17. Золотов, В. Вĕсем Аркадий Золотова вĕрентнĕ / В. Золотов // Пурнăç çулĕпе (Элĕк р-нĕ). – 2000. – 16 раштав.
18. Золотов, В. «Хыпар» сумне ан ӳкерĕр : [«Хыпар» хаçат историйĕнчен] / В. Золотов // Хыпар. – 2006. – 1 нарăс.
19. Игнатьев, В. Парти çулĕпе утнă / В. Игнатьев // Тăван Атăл. – 1981. – № 4. – С. 16.
20. Лукиянова, А. Литературăра тарăн йĕр хăварнă / А. Лукиянова // Хыпар. – 2011. – 2 нарăс. – С. 4.
21. Павлов, В. Аркадий Золотов яланах асра / В. Павлов ; А. Ефимов сăн ӳкерчĕкĕ // Пурнăç çулĕпе (Элĕк р-нĕ). – 2011. – 12 нарăс. – С. 2.
22. Павлов, В. «Ылтăнсен» йăхĕнчен / В. Павлов // Пурнăç çулĕпе (Элĕк р-нĕ). – 2011. – 13 утă. – С. 2.
23. Ратаева, Н. Аркадий Золотов / Н. Ратаева // Канаш (Ульяновск обл.). – 2001. – 26 кăрлач. – С. 4.
24. Ратаева, Н. Золотовсем – И. Я. Яковлев вĕренекенĕсем / Н. Ратаева // Канаш (Ульяновск обл.). – 2000. – 24 чӳк.
25. Ратаева, Н. Ылтăн ятлă çыннăмăр / Н. Ратаева // Канаш. – 2006. – 23 нарăс (№7-8).
26. Силэм, Ю. Ылтăн ятлă çыннăмăр / Ю. Силэм // Ялав. – 2001. – № 1. – С. 24-25.
27. Сорокин, В. Пĕр айăпсăр синкер курнăскер / В. Сорокин // Чăваш хĕрарăмĕ. – 2001. – 17 нарăс (№ 7). – С. 4.
28. Уткин, Г. Тимĕр тылă никама та хĕрхенмен / Г. Уткин // Хыпар. – 2001. – 1 нарăс.
29. Юрьев, М. Халăх ырăпа асăнать / М. Юрьев // Коммунизм ялавĕ. – 1976. – 3 февр.
30. Ялкир, П. Айăпсăр синкер курнисем / П. Ялкир // Хыпар. – 2003. – 20 çĕртме.
31. Ялкир, П. Паллă çыравçă, общество ĕçлевçи / П. Ялкир // Тăван Атăл. – 2001. – № 4. – С. 63-64.
32. Аркадий Иванович Золотов (1901–1942) // Принципам не изменили. – Аликово-Чебоксары, 1998. – С. 107-108.
33. Артемьев, Ю. М. Золотов (Арис) Аркадий Иванович / Ю. М. Артемьев // Чувашская энциклопедия. – Чебоксары, 2008. – Т. 2 : Ж-Л. – С. 71.
34. Афанасьев, П. Золотов Аркадий Иванович // Афанасьев, П. Писатели Чувашии / П. Афанасьев. – Чебоксары, 2006. – С. 147-148.
35. Васильев, В. Жертвы нескольких строчек / В. Васильев // Совет. Чувашия. – 2002. – 18 янв.
36. Васильев, Л. К штыку он приравнял перо / Л. Васильев // Совет. Чувашия. – 2011. – 2 февр. – С. 3.
37. Ефимов, Л. А. «Оклеветанный молвой»: писатель и журналист А. И. Золотов / Л. А. Ефимов // Политические преследования и репрессии 1920 - начала 1950-х годов в судьбах интеллигенции Чувашии : материалы межрегион. науч.-практ. конф. (21 марта 2014 г., Чебоксары). – Чебоксары, 2014. – С. 136-143.
38. Золотов Аркадий Иванович // Аликовская энциклопедия. – Чебоксары, 2009. – С. 221.
39. Золотов Аркадий Иванович // Энциклопедия чувашской журналистики и печати. – Чебоксары, 2014. – С. 153.
40. Золотов (Арис) Аркадий Иванович (1901-1942) // В трагические годы : репрессированные чувашские писатели, журналисты и ученые = Синкерлĕ çулсенче : репрессие лекнĕ чăваш писателĕсем, журналисчĕсем тата ăсчахĕсем. – Чебоксары, 2013. – С. 39-44.
41. Золотов, В. В «Обойму» имя писателя вставили без проверки / В. Золотов // Совет. Чувашия. – 2001. – 14 нояб.
42. К 100-летию писателя // Время. – 2001. – 27 янв.
43. Кузнецов, И. Боец культурного фронта / И. Кузнецов // Совет. Чувашия. – 1989. – 22 июня.
44. Сорокин, В. Оклеветанный молвой / В. Сорокин // Республика. – 2001. – 28 февр. (№ 15). – С. 5.
45. Тимофеев, Н. Быть нужным народу / Н. Тимофеев // Совет. Чувашия. – 1976. – 29 янв.
46. Юрьев, М. Оружием критики / М. Юрьев // Молодой коммунист. – 1971. – 4 февр.
47. Ялгир, П. Золотов (Арис) Аркадий Иванович // Ялгир, П. Литературный мир Чувашии / П. Ялгир. – Чебоксары, 2005. – С. 39.

Каçăсем

• Статьи об Арисе и семье Золотовых
• Галерея памяти: Аркадий Золотов – писатель-переводчик, литературовед и журналист( ӗҫлемен каҫӑ)